این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
به گزارش خبرنگار مهر، از جمله مشکلات موجود در خراسان جنوبی بحران جدی آب است؛ بحرانی که برای ۵۲۰ شهر کشور زنگ خطر را به صدا در آورده اما انگار در استان خراسان جنوبی که در بدترین وضعیت قرار دارد هنوز برنامه و راهکاری اجرایی برای گریز از پدیده‌های مرگباری که خود را در سطح روستاها و شهرهای این استان نمایان کرده ارائه نشده است.
به گفته کارشناسان امر خراسان جنوبی در مدیریت آب رتبه پایینی دارد و با گذشت چند سال از بحران‌های آبی که فقط آمار تکان دهنده خسارات آن را می‌دهیم مدیریت جامع برای هم پوشانی آب نیست.
شاهد بوده‌ایم در این استان کویری و خشکسال در جلسات متعدد مسائل بیان می‌شود و با سطحی نگری از آنها عبور شده در صورتی که با توجه به وضعیت بحرانی این استان مرزی، باید برای بارندگی و حتی قطرات آب برنامه داشته باشیم.
طرح‌های متعدد برای مدیریت منابع آبی و رفع کمبودهای آبی در استان ارائه شده اما هنوز هیچ کدام از این طرح‌ها به سرانجام مشخصی نرسیده است.
زنگ خطر افزایش بی رویه مصرف آب و هدر رفت این ماده ارزشمند در استان خراسان جنوبی به صدا درآمده است که راهکارهای مدیریت آن را مدیرعامل سابق شرکت آب و فاضلاب شهری استان در صرفه جویی، اصلاح شبکه‌های آبرسانی و مسئله اقتصاد آب می‌داند.
بازنگری در تعرفه‌های آب انجام شود
سید مجتبی راقی زاده در گفتگو با مهر در ابتدای سخن به مسئله اقتصاد آب اشاره می‌کند و می‌گوید: علیرغم هزینه بالای استحصال آب در استان، این کالای ارزشمند امروز به عنوان کم ارزش‌ترین کالا محاسبه می‌شود و قیمت مصرف آن چندین برابر کمتر از قیمت تمام شده آب است.
وی بیان داشت: کالایی که کمیاب می‌شود به نسبت باید قیمت و ارزش آن نیز بیشتر شود، که به دلیل عدم تحقق این مهم، صرفه جویی نیز کمتر صورت می‌گیرد.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه تا زمانی که نگاه اقتصادی به بخش آب نباشد باز هم وضعیت همین است، گفت: در حال حاضر منابع آبی زیادی از دست می‌دهیم در حالی که استفاد اقتصادی از آن نمی‌کنیم.
عراقی زاده با اشاره به اینکه ایران کمترین نرخ تعرفه ای آب در دنیا و خراسان جنوبی کمترین نرخ را در کشور دارد، عنوان داشت: چه در بخش کشاورزی و چه در بخش آب شرب باید بازنگری در تعرفه‌های آب انجام شود.
وی اضافه کرد: ما خواهان افزایش قیمت نیستیم اما باید یک روال منطقی لحاظ شود زیرا تا زمانی که به شکل فعلی حرکت کنیم در الگوی کشت و مصرف تغییری ایجاد نمی‌شود.
هدر رفت آب از شبکه‌ها افزایش یافته است
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان جنوبی با بیان اینکه هر چقدر از هدر رفت آب جلوگیری کنیم؛ منابع خود را محافظت کرده‌ایم، بیان کرد: در چند سال اخیر هدر رفت از شبکه‌های شهری افزایش یافته و باید از محل اعتبارات ملی برای این منظور اعتبار در نظر گرفته شود.
عراقی زاده ادامه داد: پساب فاضلاب‌های شهری می‌تواند منبع خوبی برای تامین آب‌های کشاورزی و صنعت باشد و نگاه بین المللی این است که سرمایه گذاری در پروژه‌های فاضلاب سرمایه گذاری زود بازده است.
ما با تاکید بر اینکه اعتبارات موجود پاسخگوی بازسازی شبکه‌های فرسوده آب نیست، اظهارداشت: بازسازی و نوسازی شبکه‌های شهری جزء برنامه‌های این شرکت است، اما متاسفانه به دلیل کمبود تخصیص اعتبارات استانی و منابع مالی این روند بسیار کند است.
وی افزود: سالانه از ردیف اعتبارات جاری و عمرانی رقمی برای بازسازی و نوسازی انشعابات و اصلاح شبکه‌های فرسوده تخصیص می‌یابد اما با توجه به بالابودن میانگین عمر شبکه و تاسیسات آب در شهرهای استان پاسخگوی نیاز نیست.
بروز رسانی تاسیسات آبی ضرورت توجه بیشتر مسئولان را می‌طلبد
وی با بیان اینکه بروز رسانی تاسیسات آبی ضرورت توجه بیشتر مسئولان را می‌طلبد، تصریح کرد: سالیانه حدود سه درصد از انشعابات و شبکه‌های توزیع اصلاح و بازسازی شده و این در حالی است که به طور میانگین در مقطع موجود ۲۰ درصد شبکه و انشعابات آب در شهرهای استان، فرسوده و نیاز به اصلاح دارند.
عراقی زاده افزود: برای موفقیت در مهار بحران آب نیاز به یک بررسی و تحقیق کامل برای مدیریت سیستم‌های با پیچیدگی بالا داریم.
وی تاکید کرد: اگر ما رفتارمان و همچنین روش مدیریت استفاده از آب را تغییر دهیم، قادر به رسیدن به یک آینده مطلوب برای زمین و مردم آن خواهیم بود.
وی با اشاره به اینکه قدیمی‌ترین شبکه شهری کشور در شهر بیرجند است، بیان داشت: در سال ۱۳۰۲ اجرای شبکه شهری در بافت قدیمی شهر بیرجند اجرا شد که متاسفانه هنوز هم بقایای این شبکه مورد استفاده قرار می‌گیرد و شبکه توزیع بعدی نیز که در شهر ایجاد شده عمر مفید آن به پایان رسیده است.
تجهیزات ضعیف مدیریت بحران آب به دلیل عدم تخصیص اعتبار
این مسئول با بیان اینکه چیزی به عنوان واحد بحران خشکسالی در کشور وجود ندارد، افزود: خشکسالی به عنوان یکی از بحران‌های طبیعی در اداره کل مدیریت بحران استانداری (در سطح استانی) و در دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت آب و فاضلاب (در سطح دستگاهی) یکی از مواردی است که اقدامات لازم برای پیشگیری و مقابله با آن، جزء شرح وظایف اصلی است.
وی عنوان کرد: در این راستا هر ساله طرح‌ها و پروژه هایی در بودجه پیش بینی می‌شود و در راستای مقابله با خشکسالی هزینه می‌شود.
عراقی زاده با اشاره به اجرای پروژه‌های مقابله با خشکسالی، بیان کرد: تهیه مخازن سریع النصب، خرید ژنراتور برق اضطراری و خرید دستگاه بسته‌بندی آب از طرح‌های برنامه ریزی شده در این زمینه است.
به گفته وی متاسفانه به دلیل عدم تخصیص اعتبار از نظر تجهیزات مدیریت بحران، امکانات بسیار ضعیف در اختیار دارد.
خرید و تهیه دستگاه تصفیه آب سیار در خراسان جنوبی
عراقی زاده خرید دستگاه تصفیه آب سیار، خرید تانکر ثابت و سیار، آبرسانی سیار به نقاط دچار کمبود آب را از دیگر پروژه‌های اجرای شده در مقابله با خشکسالی ذکر کرد.
وی گفت: تبلیغات رادیویی تلویزیونی، تعویض کنتورهای خراب و فرسوده، اصلاح و بازسازی خطوط انتقال آب، اصلاح و بازسازی شبکه توزیع آب و احداث مخزن ذخیره از جمله پروژه‌هایی است که در این راستا به اجرا درآمده‌اند.
تغییر الگوی کشت توسط کشاورزان
عراقی زاده تغییر الگوی کشت توسط کشاورزان را در حل بحران آب کارگشا دانست و اظهار داشت: به کارگیری تجربه‌های کشورهای موفق در زمینه کشاورزی، بررسی شکستگی‌های شبکه‌ها برای جلوگیری از اتلاف آب، طرح‌هایی نظیر حفر چاه، انتقال آب از مناطق دیگر و آبرسانی به وسیله تانکر، استفاده از روش‌های نوین آبیاری و کم آبیاری و ارتقاء سطح فرهنگ مردم و جامعه در استفاده از آب از راه‌های مقابله با بحران آب است.
وی خواستار ارتقاء سطح فرهنگ صرفه جویی در مصرف آب خصوصا دربین زنان خانه دار شد و بیان داشت: حمایت از تحقیقات انجام شده در زمینه خشکسالی، احداث سدهای زیر زمینی، بهسازی شبکه‌های آب شهری، نظارت مستمر بر منابع و مصارف، جلوگیری از تخریب و گسترش پوش گیاهی و آشنا کردن مردم با وسایل مربوط به خشکسالی و تشویق آنها به صرفه جویی می‌تواند در مقابله با خشکسالی استان نقش بسزایی ایفا کند.
طرح انتقال آب خراسان جنوبی از وعده تا عمل
طرح انتقال آب به خراسان جنوبی به عنوان اصلی‌ترین راهکار مشکلات آبی استان در حالی عمری ۱۷ ساله پیدا کرده که گزارشهای رسمی و میدانی نشان می‌دهد آینده معلومی هنوز پیش روی این طرح وجود ندارد.
هر ساله شاهد هستیم برای این انتقال آب به این استان گزینه‌هایی مطرح می‌شود اما در مراحل مطالعاتی طرح باقی می‌ماند.
نماینده مردم شهرستان‌های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با مهر، اظهار داشت: هم اکنون کمبود و بحران آب مهم‌ترین معضل استان است، به طوریکه اکنون ۴۳۰ روستای خراسان جنوبی به وسیله تانکر سیار آبرسانی می‌شود.
حجت الاسلام سیدمحمد عبادی با بیان اینکه در بسیاری از روستاهای استان حتی یک قطره آب برای گذران زندگی وجود ندارد، بیان داشت: روستاهای استان در حال نابودی هستند و خالی شدن روستاها آغار ناامنی در شرق کشور خواهد بود.
وی با بیان اینکه طرح انتقال آب مهم‌ترین راهکار برای حل مشکلات بحران آب در استان است، تصریح کرد: در حالی که خشکسالی و کم آبی روز به روز خسارت‌های زیادی به مردم استان وارد می‌کند، مسئولان اذعان دارند که مطالعات طرح انتقال آب در حال انجام است.
حجت الاسلام عبادی افزود: با مطالعات طرح انتقال آب توسط دولت دردی از مردم دوا نمی‌شود و مردم خراسان جنوبی به دنبال اجرایی شدن این طرح هستند.
وی بیان کرد: دولت در انتقال آب به خراسان جنوبی همچنان سرگردان است اما مردم خراسان جنوبی به دلیل خشکسالی های اخیر از دولت آب می‌خواهند و تعیین تکلیف طرح انتقال آب خواسته به حق مردم این استان است.
نماینده مردم شهرستان‌های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی خواستار عملیاتی شدن وعده مسئولان برای انتقال به این استان شد و گفت: خراسان جنوبی با توجه به شرایط موجود نیاز مبرم به آب دارد و در مقایسه با دیگر استانهای کشور از منابع آب دورتر است و باید به این مشکل مردم خیلی سریع رسیدگی شود.
وی بیان داشت: در بسیاری از این روستاها شغل اصلی مردم کشاورزی بوده که با توجه به خشکسالی های ۱۶ ساله اخیر و نبود آب، مردم تنها با یارانه دولت زندگی می‌کنند.
اقدامات انجام شده برای طرح انتقال آب به استان در حد انتظار نیست
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان‌جنوبی نیز در گفتگو با مهر، اظهار داشت: برای پیگیری انتقال آب با وزیر نیرو پیگیری‌هایی صورت گرفته اما این گام‌ها در حد انتظار نبوده است.
حسین امامی با بیان اینکه از سد دوستی مشهد در گذشته برای خراسان جنوبی سهمیه ای تعیین شده است، گفت: به دلیل اینکه در حال حاضر سد دوستی مشهد با کمبود آب مواجه است انتقال آب از این سد فعلا امکان پذیر نیست.
وی با اشاره به اینکه طرح انتقال آب از سد دوستی مشهد نه مورد تائید و نه رد شده است، گفت: طرح انتقال آب از دریای عمان برای خراسان جنوبی توسط دولت در دستور کار قرار گرفته که مطالعات فاز اول این طرح از محل اعتبارات ملی و توسط شرکت آب و فاضلاب کشور در حال انجام است.
امامی در ادامه در خصوص مدیریت منابع آب فعلی استان می‌گوید: جایگزینی آب فضای سبز شهری یکی دیگر از راهکارهای مصرف بهینه آب است که در این خصوص هماهنگی‌ها با شهرداران صورت گرفته اما به طور جدی و کامل اجرا نشده است.
وی عنوان کرد: برای مدیریت منابع آب خراسان جنوبی باید از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، صنعتی و کشاورزی از یک ساختار مشارکتی استفاده کنیم.
این مسئول تصریح کرد: در راستای احیای آب‌های زیرزمینی خراسان جنوبی، گفت: در سال جاری طرح تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی در استان اجرا می‌شود.
وی عنوان کرد: اعتبار هفت میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای ۱۱ زیر پروژه در راستای اجرای این طرح برای امسال پیش بینی شده است.
خبرنگار:فاطمه زیراچی- رقیه رحمتی راد
نظر شما