این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
خبرگزاری مهر - گروه استانها: استان بوشهر در منطقه گرم و خشک کشور واقع است و میانگین بارشی این استان در حدود۲۵۰ میلیمتر است که استان بوشهر را جزو استانهای کم بارش کشور قرار داده است.
در سال‌های اخیر شاهد کاهش میزان بارندگی‌ها در سطح استان بوشهر بوده‌ایم و در سال زراعی جاری میزان کاهش بارش‌ها تشدید شده است و این موضع بحران‌های خشکسالی و بی آبی استان بوشهر را تشدید کرده است.
بر اساس آمارهای اعلام‌شده، کاهش بارش‌ها تاثیر مستقیمی در کاهش میزان آورد رودخانه‌های استان بوشهر داشته است و این موضوع تامین اب شرب و همچنین آب کشاورزی استان بوشهر را تحت تاثیر قرار داده است.
کاهش بارش در همه نقاط استان بوشهر
کارشناس هواشناسی استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر به تشریح وضعیت بارش‌ها در استان بوشهر پرداخت و اظهار داشت: میانگین بارش‌های بلندمدت در شهرستان بوشهر ۲۵۶ میلیمتر است که در سال زراعی ۹۰ - ۹۱ میزان بارندگی در این شهرستان ۱۳۰ میلیمتر، در سال زراعی ۹۱-۹۲ برابر با ۲۰۱ میلیمتر و در سال زراعی ۹۲ - ۹۳ برابر با ۳۱۸ میلیمتر و در سال ۹۳ -۹۴ برابر با ۹۶ میلیمتر بوده است که در سال زراعی جاری شاهد کاهش ۷۰ درصدی بارش‌ها هستیم.
پیام مساعدی همچنین از کاهش ۷۱ درصدی بارندگی در شهرستان دیر خبر داد و افزود: در شهرستان جم نیز در سال زراعی جاری شاهد کاهش ۶۴ درصدی بارندگی هستیم.
وی با اشاره به کاهش ۱۷ درصدی بارندگی در شهرستان دیلم، افز کاهش ۶۹ درصدی بارندگی در دشتستان، کاهش ۶۰ درصدی بارندگی در تنگستان و کاهش ۳۶ درصدی بارندگی در گناوه خبر داد.
کارشناس هواشناسی استان بوشهر گفت: طی سال زراعی جاری شاهد کاهش ۶۳ درصدی بارندگی در ریگ، کاهش ۳۶ درصدی بارندگی در خورموج، کاهش ۵۵ درصدی در جزیره خارگ، کاهش ۶۱ درصدی در کنگان و کاهش ۶۵ درصدی بارندگی در شهرستان عسلویه هستیم.
کاهش آورد رودخانه‌های استان بوشهر
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: سال زراعی جاری که از مهر ۱۳۹۳ شروع و شهریور ۱۳۹۴ خاتمه خواهد یافت با متوسط ۱۳۰ میلی متر بارندگی ۴۷ درصد کاهش نسبت به میانگین درازمدت و ۵۷ درصد نسبت به سال گذشته را نشان می دهد.
شاپو رجایی اضافه کرد: در حالی که متوسط بارندگی کل کشور در این دوره زمانی قریب ۱۷ درصد نسبت به میانگین درازمدت کاهش داشته است، توقف‌های چند ماهه و نظام نامنظم بارنگی سبب شده است که پیامد استمرار خشکسالی هواشناسی، خشکسالی کشاورزی با شدت بیشتری به وقوع پیوسته و مراتع و دیمکاری‌ها عملکرد و بازدهی برای بهره برداران و زارعین نداشته باشد.
وی ادامه داد: آورد رودخانه‌های استان نیز در یک دهه اخیر و سال آبی جاری به ترتیب ۵۴ و ۸۰ درصد نسبت به میانگین درازمدت آورد رودخانه‌ها کاهش داشته است.
۳۰ درصد آورد رودخانه‌های استان محقق شد
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر افزود: اگرچه کاهش مقدار بارندگی تاثیر مستقیم و جبران ناپذیری بر سیر نزولی آورد رودخانه‌ها و منابع سطحی استان دارد، لکن برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی و خشک شدن و یا کاهش شدید آبدهی چشمه‌ها و قنوات تاثیر بسیار سوئی بر منابع آب سطحی برجای گذاشته و همین امر سبب شده است که حتی در شرایطی که بارندگی در حد نرمال و میانگین سالانه هم اتفاق بیافتد، آبدهی رودخانه‌ها با کاهش جدی مواجه شود.
وی با بیان اینکه نمونه بارز این اثرگذاری در سال آبی گذشته اتفاق افتاد، ادامه داد: در این سال آبی با وجود ۱۰ الی ۱۵ درصد افزایش بارنگی نسبت به میانگین درازمدت، تنها ۳۰ درصد آورد رودخانه های استان محقق شد و نسبت به میانگین درازمدت ۷۰ درصد کاهش وجود داشت.
رجایی خاطرنشان کرد: گرچه نباید از اثرات مستقیم افزایش تبخیر ناشی از گرم تر شدن دمای هوا نسبت به سالیان قبل غفلت کرد.
افت سطح آب‌های زیرزمینی
وی گفت: پیامد خشکسالی هواشناسی و کاهش بارندگی، کاهش آورد رودخانه‌ها و منابع سطحی و به عبارتی خشکسالی هیدرولوژیکی و متعاقب آن کاهش شدید و افت سطح آب‌های زیرزمینی به دلیل کاهش تغذیه طبیعی و مصنوعی آبخوان‌ها و برداشت بی رویه است.
رجایی افزود: همزمانی وقوع خشکسالی هواشناسی، کاهش آورد رودخانه‌ها و افت منابع سطحی و زیر زمینی، آب در دسترس و قابل برنامه‌ریزی و به‌عبارتی آب تجدید پذیر را به شدت کاهش خواهد داد.
وی ادامه داد: بسیاری از کارشناسان و متخصصین منابع آب بر این باورند که آب تجدید پذیر کشور از ۱۳ هزار متر مکعب به ازای هر نفر در سال ۱۳۰۰ به کمتر از یک هزار و ۵۰۰ متر مکعب در شرایط فعلی کاهش یافته و این امر موجب شده کشور در شرایط کمبود آبی قرار گیرد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر تصریح کرد: شاخص بین المللی مانند شاخص فالکن مارک و یا شاخص سازمان ملل نیز ایران را در رده کشورهای مواجه با کمبود آب و یا تنش آبی شدید طبقه بندی می‌کند.
وی اظهار داشت: بر اساس شاخص سازمان ملل هر کشوری که بیش از ۴۰ درصد آب تجدید پذیرش را استفاده کند در محدوده مواجهه با بحران شدید آبی قرار می گیرد. با توجه به اینکه در ایران هم‌اکنون بیش از ۸۰ درصد کل آب تجدیدپذیر کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.
خسارات خشکسالی با مقیاس مالی قابل سنجش نیست
رجایی با بیان اینکه خسارات وارده ناشی از خشکسالی با مقیاس مالی قابل سنجش نیست، تصریح کرد: از بین رفتن منابع آبی سطحی و زیرزمینی را نمی توان با تزریق منابع مالی جبران کرد.
وی اضافه کرد: در استان بوشهر قریب ۳۷ هزار بهره بردار با برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی سالانه بالغ بر یک میلیون و ۴۵۰ هزار تن محصول تولید و ضمن ارتقای امنیت غذایی کشور اشتغالی پاک و عاری از آلودگی‌های رایج در صنایع بزرگ ایجاد می‌کنند. نه تنها تولید و اشتغال بلکه امنیت استان و کشور با منابع آب گره خورده است و به طور قطع تهدید منابع آبی تهدید امنیت و سلامت کشور است.
کاهش منابع آبی تجدید پذیر استان بوشهر
رجایی گفت: منابع آبی تجدید پذیر به دو دلیل به شدت رو به کاهش است. اول افزایش جمعیت و دوم کاهش چشمگیر منابع آب در دسترس. توسعه پایدار استان و کشور در گرو حفظ و صیانت از منابع آب است. عرضه آب با محدودیت‌های بسیار جدی مواجه است.
وی ادامه داد: شورای عالی آب کشور با تصویب طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی بخش آب و کشاورزی کشور را ملزم کرده است که برداشت آب از منابع زیرزمینی را تا مرحله رسیدن به حجم آب قابل برنامه ریزی کاهش دهد.
برداشت سالانه آب منابع زیرزمینی استان باید کاهش یابد
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بوشهر تصریح کرد: قریب ۶۰ میلیون متر مکعب برداشت سالانه آب از منابع زیرزمینی در استان بوشهر باید کاهش یابد.
وی ادامه داد: این کاهش برداشت مشمول حذف برداشت آب توسط چاه‌های غیر مجاز با پر و مسلوب المنفعه کردن آنها و تعدیل پروانه‌های بهره‌برداری چاه‌های دارای پروانه و مجاز است.
رجایی افزود: با این تصمیم، اضافه برداشت چاه‌های دارای پروانه باید به طور کامل قطع شود. راهکارهای اجرایی شدن این تصمیم توسط وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی اتخاذ و از سال جاری عملیاتی خواهد شد.
برداشت های مازاد نیز از سفره‌های زیرزمینی قطع شود
وی اظهار داشت: بنابر این در شرایطی که نه تنها امکان افزایش عرضه آب نیست، بلکه باید برداشت های مازاد نیز از سفره های زیرزمینی قطع شود.
رجایی گفت: به عبارت دیگر حالا دیگر عرصه برای مدیریت تقاضا و مصرف باز شده است. با ارتقاءی راندمان، افزایش بهره‌وری مصرف آب، استفاده از کشت‌های مکانیزه و متراکم به‌ویژه توسعه گلخانه‌ها امکان حفظ شرایط تولید و حتی افزایش آن با مصرف آب کمتر امکان‌پذیر است.
وی بیان داشت: در بخش شرب و صنعت نیز مصرف آب کشور به مراتب بالاتر از استانداردها و سرانه‌های جهانی است. بازچرخانی آب و کاهش هدر رفت در مراحل مختلف فرایند تولید و انتقال و توزیع از درجه اهمیت بالایی برخور دار است و لازم است در اولویت برنامه ریزی کشور قرار گیرد.
................................
گزارش: قاسم بازیاری
نظر شما