این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
خبرگزاری مهر - گروه استانها: استان چهارمحال و بختیاری حدود یک میلیون و ۶۰۰ هکتار وسعت دارد که از این میزان حدود یک میلیون و ۴۰۰ هکتار عرصه های مرتعی و حدود ۳۰۷ هزار هکتار عرصه های جنگلی است.
منطقه چهارمحال و بختیاری در طول تاریخ همواره به عنوان سرزمین آبها شهرت داشته و با میانگین بارش حدود ۷۰۰ میلی متر، که نزدیک به میانگین جهانی است، به عنوان یکی از مهمترین منابع آبی زاگرس و کشور مطرح بوده است.
در دهه های اخیر با افزایش جمعیت، توسعه کشاورزی و ورود ماشین آلات کشاورزی در کنار ویژگی های کوهستانی، اقلیمی و پراکنش مکانی نامناسب بارش های منطقه باعث شد تا بیش از ۸۰ درصد از مصارف آب مردمان دیار چهارمحال و بختیاری، وابسته به منابع آب های زیرزمینی شود و روند افزایش تعداد چاه های مجاز و غیرمجاز کشاورزی به شکل نگران کننده ای شدت یافت، به طوری که سالانه در ۱۱ دشت کشاورزی آن، حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب بوسیله بیش از سه هزار چاه آب و حدود ۵۰۰ رشته قنات از ذخایر زیرزمینی بیرون کشیده شود.
کاهش بارش و خشکسالی و تغییر اقلیم از طرفی و برداشت های بی رویه آب از طرف دیگر موجب تشدید خشکسالی و ایجاد مشاهده بیابان در بسیاری از مناطق استان شده است.
اطلاعات و داده‌های پژوهشی و مطالعاتی انجام شده در دشت‌های حاصلخیز چهارمحال و بختیاری، از مشاهده پدیده فرونشست زمین به‌عنوان شاخص‌ترین شناسه‌های آغاز بیابان‌زایی در این استان حکایت دارد.
به هم خوردن تعادل طبیعی ۱۱ آبخوان بزرگ چهارمحال و بختیاری به واسطه برداشت های بی رویه آب و کاهش بارش و خشکسالی موجب فرونشست زمین در این مناطق شده است که که فرونشست زمین از مهمترین شناسه های ایجاد بیابان است.
خشک شدن دشت ها و تبدیل مرغزار ها و در حال تبدیل شدن انها به بیابان در بسیاری از نقاط استان مشاهده می شود که این مناطق هم اکنون به کانون های تولید گرد و غبار تبدیل شده اند.
مرغزار شهرکرد یکی از بهترین اکوسیستم های طبیعی بوده است که به علت برداشت های بی رویه آب و خشکسالی تبدیل به بیابان شده است و این مرغزار هم اکنون به کانون تولید گرد و غبار تبدیل شده است و یکی از مهمترین مراکزی است که موجب آلوده شدن هوای سطح شهرکرد شده است.
هم اکنون ۱۱ آبخوان بزرگ استان با کاهش شدید سطح آبهای زیر زمینی مواجه هستند
نایب رئیس انجمن محیط زیستی تسنیم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه کاهش بارش و تغییر اقلیم و برداشت های بی رویه وضعیت نگران کننده ای در آبخوان های بزرگ استان ایجاد کرده است، عنوان کرد: هم اکنون ۱۱ آبخوان بزرگ استان با کاهش شدید سطح آبهای زیر زمینی مواجه هستند و تعدادی از این آبخوان های بزرگ به علت کسری آب ممنوعه بحرانی اعلام شده اند.
هومان خاکپور گفت: چهار آبخوان معروف استان مانند شهرکرد، بروجن، سفید دشت و جوانمردی ممنوعه بحرانی اعلام شده اند.
وی تاکید کرد:عدم برنامه ریزی و نبود مدیریت مناسب در سالهای گذشته برای بهره برداری از آب های سطحی و همچنین افزایش نیازها و گسترش چشمگیر زمین های کشاورزی، علت اصلی افزایش برداشت های مضاعف و بی رویه از منابع آبی زیرزمینی این منطقه شده است.
خاکپور تاکید کرد: این برداشت های بی رویه و غیراصولی تا جائی ادامه پیدا کرده است که دیگر میزان تغذیه آبخوان ها و منابع زیرزمینی از طریق نفوذ نزولات جوی، جوابگوی آن برداشتها نبوده و هر ساله سطح آب های زیرزمینی با افت شدیدتری مواجه و نهایتا دشت های خشک منطقه با خطر جدی فرونشست زمین مواجه شده است.
وی تاکید کرد: نبود مدیریت مناسب در بهره‌برداری از آبهای زیرزمینی و در زمینه‌های الگوی کشت و روش‌های آبیاری و اصلاح فرهنگ مصرف آب در بخش کشاورزی و گسترش بی‌رویه و چشمگیر زمین‌های کشاورزی که عموما در اثر تغییر کاربری‌های غیرقانونی و فرصت‌طلبانه مرغزارها و عرصه‌های مرتعی صورت گرفته است، علت اصلی افزایش برداشت‌های مضاعف و بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی این آبخوان‌ها شده است.
این کارشناس منابع طبیعی اذعان داشت: آبخوان آبرفتی دشت خانمیرزا نمونه منحصربه فردی از دشت‌های حاصلخیز چهارمحال و بختیاری است که در گذشته در بخش مرکزی آن یک تالاب طبیعی وجود داشته و بین تغذیه و تخلیه آب آن تعادل طبیعی برقرار بوده است اما با افزایش بهره‌برداری بی‌رویه از ذخیره آب زیرزمینی به‌عنوان تنها منبع تأمین کننده آب مورد نیاز بخش کشاورزی منطقه، روند نابودی و کوچک شدن این تالاب شدت یافته تا جایی‌که در حال حاضر مرغزاری تخریب شده و محدود برجای مانده است.
خاکپور تاکید کرد: نشانه های بیابان زایی در بسیاری از مناطق استان مشاهده می شود.
نایب رئیس انجمن محیط زیستی تسنیم گفت: فرونشست زمین در آینده نزدیک بیابان را رقم خواهد زد که این امر مشکلات بسیاری را در این استان ایجاد می کند.
خشکسالی و بارش های کم و برداشت های بی رویه در استان نقش مهمی در ایجاد بیابان و کانون های گرد و غبار داردمدیر کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان چهارمحال و بختیاری نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: چهارمحال و بختیاری حوزه آبخیزی سه رودخانه بزرگ کارون، دز و زاینده رود است و وجود مراتع و پوشش جنگل ای در این استان ۱۰ درصد آب حیات اجتماعی سه استان بزرگ کشور(اصفهان، خوزستان و یزد) را فراهم کرده است.
علی محمدی مقدم با اشاره به پدیده بیابان زایی، گفت: یکی از مهمترین عوامل بیابان زایی در استان برداشت های بی رویه آب وکاهش بارش ها و خشکسالی است.
مرغزار شهرکرد نمونه تبدیل یک اکوسیستم طبیعی خوب به بیابان و ایجاد کانون گرد و غبار در استان استوی عنوان کرد: برداشت های بی رویه آب از سطح زیر زمین موجب فرونشست زمین می شود که این امر از عوامل اصلی ایجاد بیابان به شمار می رود.
علی محمدی مقدم تاکید کرد: خشکسالی و بارش های کم و برداشت های بی رویه در استان نقش مهمی در ایجاد بیابان و کانون های گرد و غبار دارد.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان چهارمحال و بختیاری گفت: مرغزار شهرکرد نمونه تبدیل یک اکوسیستم طبیعی خوب به بیابان و ایجاد کانون گرد و غبار در استان است که هم اکنون مشکلات بسیاری برای شهروندان شهرکرد ایجاد کرده است.
وی گفت: ایجاد چاه های بیشمار برداشت آب در بدنه این مرغزار از طرفی و کاهش بارش ها از طرف دیگر وضعیت نگران کننده ای در این مرغزار ایجاد کرده است و هم اکنون این منطقه یکی از آلوده کننده های هوای استان و کشور است.
علی محمدی مقدم گفت: دخالت های انسانی و کاهش بارش ها این اکوسیستم کاملا طبیعی را از بین برده است.
فرونشست زمین در ۱۱ آبخوان استان چهارمحال و بختیاری
وی تاکید کرد: در ۱۱ آبخوان بزرگ استان به علت بهره برداری بیش از حد، سطح آب های زیر زمین کاهش پیدا کرده است و فرونشست زمین در این آبخوان ها اتفاق افتاده است و این امر از نشانه های بروز بیابان است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان چهارمحال و بختیاری بیان کرد: بحث افزایش جمعیت یکی از دلایل مهم در این حوزه به شمار می رود که افزایش جمعیت برای تامین مواد غذایی موجب تغییر اراضی جنگلی و مرتعی می شود که با این اقدام سطح اراضی کشاورزی افزایش پیدا می کند که با افزایش زمین های کشاورزی مصرف آب نیز افزایش پیدا می کند که در نتیجه سطح آب های زیر زمینی کاهش پیدا می کند و فرونشست را سبب می شود.
علی محمدی مقدم گفت: یکی از راهکار های مناسب در این مسیر ایجاد طرح های آبخیز داری است که با انجام این طرح ها آب های سطحی به زیر زمین انتقال پیدا می کند و از فرونست زمین جلوگیری می کند.
وی تصریح کرد: با توجه به شرایط کوهستانی استان و وجود فرسایش ۲۰ تن در هکتار باید در راستای توسعه فضای سبز و ایجاد جنگل تلاش شود.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان چهارمحال و بختیاری ادامه داد: تخصیص اعتبارات برای جلوگیری از ایجاد کانون های گرد و غبار و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی می توان نقش مهمی در جلوگیری از تبدیل عرصه ها به بیابان ایفا کرد.
نظر شما