موافقت با انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه/ساخت سد شفارود

به گزارش خبرنگار مهر این هفته حوزه محیط زیست شاهد اخبار گوناگونی بود که در ادامه مهمترین آنها را مرور می کنیم .

۱۰۰ هزار هكتار اراضی خوزستان منشاء جدید بحران ریزگردها می شود

در نخستین روز از هفته جاری رئیس ستاد ملی مقابله با ریزگردها گفت: بالغ بر ۶۰۰ تا ۵۰۰ هزار هكتار از اراضی خوزستان منشاء بحران است و ۱۰۰ هزار هكتار هم در آستانه ورود به منشاء بحران ریزگردها هستند.

ضیاءالدین شعاعی اظهار كرد: تعدد و شدت زیاد ریزگردها در طول چند سال گذشته باعث شد كه این معضل به صورت متمركز بررسی شود.

وی افزود: كمیته راهبردی ستاد ملی مقابله با ریزگردها با هدف هماهنگی بین دستگاهی تشكیل شده است. چون محیط زیست سازمان نظارتی است به همین دلیل مبادرت به تشكیل این ستاد مقابله با ریزگردها كرده و با هماهنگی ۱۴ دستگاه اجرایی كمیته راهبردی تشكیل شده است. این كمیته اقدام به برنامه ریزی کرده و آیین نامه ای برای دستگاه های مختلف را به عنوان نخستین دستگاه نوشتیم.

رئیس ستاد ملی مقابله با ریزگردها تصریح کرد: گرد و غبار کم کم به بحران تبدیل شد، گرد و غباری كه شدت آن بیش از توان سنجش دستگاه های هواشناسی بود و سال گذشته طوفان ریزگردها با شدت چند ده هزار میكرون داشتیم.

شعاعی بیان کرد: ۲۳ سال است كه خشكسالی در كشور داریم و عمر خشكسالی در خوزستان به ۱۸ سال می رسد. متوسط بارش در اهواز ۲۳۰ میلیمتر است و عملا خشكسالی اقلیمی است و اگر رودخانه ها كم آب شوند خشكسالی هیدرولوزیكی اتفاق می افتد.

وی با اشاره به اینکه در كشور خشكسالی كشاورزی نداریم، گفت: به هرحال در اهواز از دیرباز مشكلات زیست محیطی وجود داشته و به خاطر اینكه اهواز شهر صنعتی، نفتی و شهری است كه بسیاری مشكلات و معضلات زیست محیطی آن را در برگرفته و باید به فكر چاره بود.

رئیس ستاد ملی مقابله با ریزگردها یادآور شد: به مسئله تخصیص آب در كمیته آب به آن توجه خواهیم کرد ولی متاسفانه در كشوری قرار داریم كه تخصیص و تقسیم آب بر اساس متوسط بارش است.

شعاعی عنوان کرد: سناریوی تقسیم آب دینامیک و مطابق با واقعیت های محیطی نیست و استاتیک است و با زمان حركت نمی کند. در واقع ۲۳ سال است كه آب در تاریخ آماری واقعا استثنائی است.

وی تأکید کرد: كاهش ۶۰ هزارهكتاری كشت در خوزستان به خاطر كمبود آب به معنای تولید ریزگرد است. آستانه وقوع گرد و غبار در خوزستان رو به كاهش است. در آبادان میدانی داریم كه با پنج متر گرد و غبار طوفانی از ریزگردها به پا می شود، با این طوفان چكار باید كرد.

موافقت باانتقال آب زاب به دریاچه ارومیه پس از ۴ ماه بررسی

رو زیکشنبه معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست با بیان اینکه مضرات انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه در برابر مزایای آن نا چیز است گفت: پس از ۴ ماه بررسی کارشناسی موافقت سازمان به ستاد احیا ابلاغ شد.

دکتر فرهاد دبیری با بیان این مطلب افزود: پرونده انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه حدود چهار ماه است که در دفتر ارزیابی سازمان محیط زیست توسط کارشناسان و متخصصان در حال بررسی است.

به گفته وی، پس از بررسی‌های انجام شده، کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که هر طور شده بایستی آب به دریاچه ارومیه برسد و یکی از بهترین مسیرها برای این پروژه، انتقال آب از رودخانه زاب است.

معاون طبیعی سازمان محیط زیست اظهار داشت: اما بر اساس نظر کارشناسان محیط زیست در اجرای این پروژه بایستی اصلاحات و تغییراتی انجام می‌شد که خوشبختانه مجریان این طرح این اصلاحات را در نظر گرفته و بر اساس مصوبه کمیسیون ماده ۲ سازمان محیط زیست تاییدیه خود را برای انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه به ستاد احیای این دریاچه ابلاغ کرد.

دبیری با بیان اینکه مخالفان این پروژه نگران اثرات زیست‌محیطی انتقال آب در مبداء و مقصد هستند، اظهار داشت: به همین دلیل محیط زیست نیز چهار ماه با این پروژه مخالفت کرده بود، اما در نهایت با در نظر گرفتن تغییرات به این نتیجه رسیدیم که راهی به جز این پروژه برای احیای دریاچه ارومیه وجود ندارد.

وی تاکید کرد: البته قطعا چنین پروژه‌هایی اثرات منفی بر محیط زیست خواهد داشت، اما با در نظر گرفتن نتایج مثبتی که انتقال آب زاب برای دریاچه ارومیه خواهد داشت، به این نتیجه می‌رسیم که اثرات منفی این پروژه ناچیز است و در ازای مزایای آن می‌توان آنها را نادیده گرفت.

محیط زیست تحت فشار دولت با ساخت سد شفارود موافقت کرد

روز دوشنبه مدیرکل آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست اعلام کرد: هنوز با ساخت سد شفارود مخالف هستیم اما فشارها بر سازمان برای ساخت این سد باعث شد تا ساخت سد شفارود را بپذیریم.

محمد درویش با بیان اینکه ساختن سد شفارود بر خلاف نظر سازمان حفاظت از محیط زیست است، اظهار کرد: سازمان حفاظت از محیط زیست به طور کل مخالف ساخت سد شفارود است.

وی افزود: ساختن سد شفارود به بهانه تامین آب آن هم در جایی که به راحتی می توان آب را تامین کرد، به هیچ عنوان به صلاح نبوده و قطع یک میلیون درخت هیرکانی به این بهانه، عملی نابخردانه است.

درویش با بیان اینکه فشارها بر روی سازمان حفاظت از محیط زیست برای ساخت این سد بسیار زیاد است، تصریح کرد: مجوز و بودجه لازم برای ساخت سد صادر شده و اعمال فشار از سوی دولت، وزارت نیرو و سایر مسئولان باعث شده تا سازمان محیط زیست مجبور شود با ساخت این سد موافقت کند.

مدیرکل آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست در پاسخ به خبرنگار مهر مبنی بر اینکه چگونه سازمان حفاظت از محیط زیست با وجود نظر قطعی خود در خصوص آسیب هایی که این سد به محیط زیست منطقه وارد می کند، زیر بار موافقت با ساخت این سد رفته است؟ اظهار کرد: سازمان حفاظت از محیط زیست از لحاظ مالی و بودجه بسیار فقیر بوده و با اعمال فشارها مجبور به عقب نشینی در برخی موارد است.

وی تصریح کرد: سازمان حفاظت از محیط زیست با ساختن پل بر روی دریاچه ارومیه و همچنین ساخت سد گتوند نیز موافق نبود اما همچون سد شفارود مجبور به قبول شده است.

به گفته درویش در حال حاضر قول داده شده تا با پایین آوردن ارتفاع سد و در نظر گرفتن شرایط محیط زیستی منطقه، تعداد درختان کمتری برای ساخت سد شفارود قطع شود.

نقش طرح های انتقال آب در نجات دریاچه ارومیه

روز سه شنبه در پی تصویب طرح انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه نظرات و انتقاد های کارشناسان،  متخصصان نمایندگان مردم در مجلس مسئولان سازمان محیط زیست و مسئولان ستاد احیا دریاچه ارومیه در مورد طرح های انتقال آب توسط خبرگزاری مهر منتشر شد که در ادامه مهمترین محور های این نقدها آمده است.

توان مدیریتی در اسکلت اداری ستاد احیا دریاچه ارومیه وجود ندارد،نجات دریاچه ارومیه دست کم ۱۰ سال زمان می برد، انتقال آب یکی از گرانترین و خسارت بارترین روش های احیا دریاچه ارومیه، انتقال آب از دریای خزر مردود شد،اثرات زیست محیطی انتقال آب از رودخانه ارس نا معلوم است، ورود حجم عظیم رسوبات و تفاوت اسیدیته آب در دریاچه وان و ارومیه، حفر تونل انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه،طرح های انتقال آب مسکن های موقتی/تکرار تجارب ناموفق، ۷۲ سد و ۳۰ هزار حلقه چاه حوضه دریاچه ارومیه مدیریت شود، افزایش ۳۶۰ هزار هکتاری اراضی کشاورزی حوضه، انتقال آب از یک نقطه آثارش را در جای دیگر می‌گذارد،انتقال آب به حق‌آبه جوامع محلی آسیب می‌زند،انتقال آب موجب تنش‌های قومی و نارضایتی‌های اجتماعی می شود،هیچ‌کدام از پروژه‌های انتقال آب مورد تایید محیط زیست نیست و موافقت سازمان محیط زیست با انتقال آب زاب پس از ۴ ماه بررسی از مهمترین این محور ها بود.

آنچه مسلم است خشک شدن دریاچه ارومیه یک شبه رخ نداده که انتطار داشته باشیم در مدت کوتاهی احیا شود بنابراین مسئولان ستاد احیا دریاچه ارومیه و سازمان محیط زیست بایستی با پرهیز از شتابزدگی و بدون اینکه تحت فشار های سیاسی قرار گیرند با تفکر و برنامه ریزی بلند مدت بدون اتلاف وقت و منابع مالی به دنبال راهکارهای مناسب باشند تا بتوان این نگین فیروزه ای کشور را از شرایط فعلی برای همیشه و نه به طور موقتی خارج کرد.

انتقال آب به محیط زیست ربطی ندارد

روز چهارشنبه رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: تا زمانی که حقابه های زیست محیطی تامین می شود، انتقال حوضه به حوضه آب ربطی به سازمان محیط زیست ندارد.

دکتر عیسی کلانتری با بیان این مطلب گفت: امسال کاهش سطح دریاچه ارومیه نسبت به همیشه ۸ سانتی متر بیشتر بوده که علت اصلی آن کاهش بارندگی از یک سو و از سوی دیگر افزایش میزان تبخیر به دلیل بالابودن دمای منطقه بوده است که البته امیدواریم با بارندگی هایی که هفته آینده در پیش داریم این کمبود تا حدودی جبران شود.

وی افزود: در حال حاضر از سد بوکان و سد شهید کاظمی مقداری آب در دریاچه جریان دارد و بنا بر اعلام رسمی وزارت نیرو مبنی بر تجدیدنظر در مصرف آب در کل کشور برای تامین حقابه های زیست محیطی به عنوان اولویت شماره یک وزارت نیرو، در حالی که تاکنون به هیچ عنوان این موضوع در این وزارتخانه تعریف نشده بود، امیدواریم که وضعیت دریاچه ارومیه بهبود یابد.

کلانتری اظهار داشت: وزارت نیرو مکلف است دو میلیارد و ۵۷۶ میلیون متر مکعب سالانه به عنوانه حقابه برای دریاچه ارومیه تخصیص دهد. این در حالی است که در سالهای گذشته این میزان کمتر از یک میلیارد متر مکعب بوده که امیدوارم با تفکر جدید مسئولان وزارت نیرو و مدیران زیرمجموعه آن در استانها، حقابه قانونی تامین شود.

وی با بیان اینکه تاکنون حقابه های زیست محیطی به جای اولویت اول، اولویت چهارم وزارت نیرو بوده اند، تصریح کرد: دلیل آن این است که از یک سو اهمیت مسائل زیست محیطی تاکنون برای مسئولین سایر دستگاه ها روشن نبوده و از سوی دیگر حقابه های زیست محیطی برای وزارت نیرو درآمدزا نیست.

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: بعد دیگری که برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته می شود، صرفه جویی در مصارف کشاورزی است، چراکه مصرف ایده آل و مناسب آب برای کشاورزی معادل ۰.۸ میزان تبخیر و تعرق در هر منطقه است. این در حالی است که بر اساس آخرین برآوردها در دشت زرینه رود این میزان معادل ۱۵۰ درصد میزان تبخیر و تعرق و دشت ارومیه معادل ۱۳۵ درصد میزان تبخیر و تعرق آب مصرف می شود.

وی افزود: یعنی در حقیقت فاصله بین ۰.۸ تا ۱.۳ در دشت ارومیه و فاصله بین ۰.۸ تا ۱.۵ در دشت زرینه میزان آبی است که در مصارف کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه هدر می رود.

کلانتری تصریح کرد: یکی از برنامه هایی که ستاد احیای دریاچه ارومیه در نظر دارد، کاهش ۴۰ درصدی مصارف کشاورزی که این کاهش در حقیقت همین آبی است که هدر می رود و نه تنها موجب کاهش عملکرد و محصولات کشاورزی نمی شود بلکه به دلیل اینکه آب اضافی وارد خاک شده و موجب جلوگیری از تنفس ریشه ها و خفگی می شود، بازده کشاورزی را پایین می آورد.

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه آبهایی که ذخیره می شوند از آبهای سطحی هستند اظهار داشت: بنابراین با کاهش ۴۰ درصدی مصارف آب در بخش کشاورزی، قادریم در طول ۵ سال ۱.۲ میلیارد متر مکعب آب را ذخیره کنیم یعنی به طور متوسط سالانه ۲۴۰ میلیون متر مکعب از این محل آب وارد دریاچه ارومیه می شود.

وی با اشاره به اینکه از ۶۰ میلیون متر مکعبی که از طریق رودخانه ها آب وارد دریاچه ارومیه می شود، بخش زیادی به دلیل عدم اتصال رودخانه ها به بخش زنده دریاچه تبخیر می شود، تاکید کرد: در حال حاضر اقدامات زیربنایی برای اتصال تمام رودخانه ها به بخش زنده دریاچه انجام شده و دیگر هیچ رودخانه ای وارد بخش جنوبی که از رسوب پر شده و هر آبی وارد آن شود تبخیر می شود، نخواهد شد.

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: یعنی به طور کلی در طول ۵ سال و تا ابتدای سال ۱۳۹۹، میزان ۹۰۰ میلیون متر مکعب آب از محل جلوگیری از تبخیر رودخانه ها در جنوب دریاچه، ۳۰۰ میلیون متر مکعب از محل جمع آوری پساب ها، ۱.۲ میلیارد متر مکعب از محل صرفه جویی در بخش کشاورزی، ۶۰۰ میلیون متر مکعب از طریق انتقال از رودخانه زاب و ۱۹۵ میلیون متر مکعب از پسوه، یعنی چیزی حدود ۳.۵ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه خواهد شد که البته برخی از این منابع تا پایان سال جاری تامین خواهند شد.

کلانتری یاد آور شد در حقیقت با انجام این عملیات ها حدود ۴ هزار و ۳۰۰ متر مربع از وسعت دریاچه آبدار شده و شوری آن به حدود ۲۵۰ گرم در لیتر که مناسب برای رشد آرتمیا است،می رسد.

وی افزود: در کنار این اقدامات، اقداماتی نیز برای کاهش ریزگردها که یکی از مهمترین دلایل توجه به دریاچه ارومیه است، انجام شده که اقدامات منابع طبیعی در این زمینه در تبریز و ارومیه مناسب بوده و محیط زیست هم به تازگی وارد عمل شده و اقدامات خوبی انجام می دهد.

به گفته کلانتری میزان ریزگردها در این حوضه در سال جاری نسبت به سال گذشته حدود ۲۵ درصد کمتر شده چرا که در ۲۰ درصد از مناطقی که تولید ریزگرد می کردند، عملیات تثبیت از جمله مالچ پاشی، بوته کاری، و قرق انجام شده است.

کلانتری با بیان اینکه در بسیاری از موارد آب مازادی که در بخش کشاورزی مصرف می شود، به صورت غیر مجاز و قاچاق تهیه می شود، اظهار داشت: یکی دیگر از اقداماتی که در راستای مدیریت کشاورزی منطقه انجام می شود گذشته از فرهنگ سازی، جلوگیری از تخلفاتی است که در حاشیه رودخانه های منتهی به دریاچه صورت می گیرد.

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه یادآور شد: بر این اساس ظرف ۶ ماه گذشته در حاشیه رودخانه های حوضه ارومیه، ۳۰۰ موتور پمپ چاه های غیر مجاز بسته شده و بعد از این نیز با متخلفان با جدیت برخورد می شود.

کلانتری یادآور شد: همچنین پروژه انتقال آب از دریای خزر به دریاچه ارومیه نیز از نظر ستاد مردود است اما با توجه به دستور رئیس جمهور مبنی بر بررسی مجدد این پروژه، همچنان بررسی می شود.

وی دو دلیل عمده مخالفت با انتقال  آب  دریاچه خزر را اختلاف در ترکیبات شیمیایی آب این دو دریاچه و هزینه بسیار سنگین آن عنوان کرد.

به گفته کلانتری: ترکیبات شیمیایی دریاچه خزر سولفاته و میزان حلالیت آن ۳۰ تا ۴۰ برابر کمتر از دریاچه ارومیه با ترکیبات کلراته است. همچنین برای انتقال آب از دریای خزر به دریاچه ارومیه بایستی ۲۷۰۰ متر پمپاژ انجام شود که در هیچ جای دنیا اتفاق نیفتاده و به لحاظ اقتصادی برای انتقال ۳ میلیارد متر مکعب آب در سال، ۷.۵ میلیارد دلار بایستی هزینه شود که کاملاً غیر اقتصادی است.

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه در پاسخ به اینکه بسیاری از کارشناسان محیط زیست انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه را نیز غیر کارشناسی و خلاف موازین زیست محیطی می دانند، اظهار داشت: سالانه حدود ۱.۹ میلیون متر مکعب به طور متوسط آب از رودخانه زاب به کشور عراق منتقل می شود. این در حالی است که ۵۰ درصد این میزان حقابه کشور ماست که تاکنون به دلیل اینکه منطقه سردشت و پیرانشهر مناطقی پرباران بوده اند و منابع مالی و تکنولوژی آن را نداشته ایم از این حقابه استفاده نکرده ایم. اما در حال حاضر هم به این ۹۰۰ میلی متر مکعب حقابه قانونی خود نیازمندیم هم منابع مالی برای آن تعریف شده و هم تکنولوژی آن را داریم. بنابراین چرا از آن استفاده نکنیم؟

کلانتری در پاسخ به اینکه هدایت بخشی از رودخانه زاب به کشور ممکن است بر محیط زیست کشور عراق که همسایه ما است و اثرات مستقیم بر کشور ما دارد تاثیربگذارد، گفت: ما که مسئول حفظ محیط زیست کشورهای همسایه در حالی که محیط زیست خودمان به شدت ویران شده است، نیستیم.

وی افزود: کشور عراق هم در حال حاضر به دلیل اینکه آب زیادی از محل رودخانه زاب در اختیار دارد، بدون هیچ گونه صرفه جویی و با اسراف در استان کردستان خود، کشاورزی می کند در حالی که وقتی که منابع آب آنها نیز محدود شود، این کشور نیز ناگزیر است با مدیریت بهتر در کشاورزی صرفه جویی کرده و از تخریب محیط زیست خود جلوگیری کند.

به گفته وی: کشورهای دیگر نمی توانند به حساب منابع دیگر کشورها هر چقدر که دلشان می خواهد آب را مصرف کرده و در بخش هایی مانند کشاورزی اسراف کنند.

وی با بیان اینکه در سال جاری ۱۹۵۰ میلیارد تومان بودجه برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده، اظهار داشت:  در حال حاضر ۳۵ درصد آن یعنی حدود ۷۰۰ میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی به صورت نقدی پرداخت شده و ۱۰۵۰ میلیارد تومان آن از ماده ۱۰ و ۱۲ اعتبارات بلایای طبیعی و ۲۲۰ میلیارد تومان از ردیف های بودجه تامین می شود.

رئیس ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه در حال حاضر ۸۸ هزار چاه غیر مجاز در حوزه دشت ارومیه وجود دارد، اظهار داشت: برخورد با ۴۱ هزار چاه در اولویت است که حدود ۶ هزار عدد از این چاه ها در حاشیه رودخانه های دریاچه ارومیه هستند که ستاد احیاء با همکاری قوه قضائیه، نیروی انتظامی و سازمان آب منطقه ای، برخورد با این چاه ها و بستن آنها را آغاز کرده است و قرار است مابقی آنها خارج از نوبت رسیدگی و در دستور کار قرار گیرند.