عوامل عقب‌نشینی اربیل؛ رویای بارزانی چگونه بر باد رفت

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل ـ رامین حسین آبادیان: اقلیم کردستان عراق به تازگی با عقب نشینی از مواضع گذشته خود در قبال دولت بغداد، طرح جدیدی را برای برون رفت از بحران کنونی ارائه کرده است. در بیانیه اقلیم کردستان آمده است: «برخوردها و درگیری میان نیروهای عراقی و پیشمرگه که از ۱۶ اکتبر جاری رخ داد باعث خسارت به هر دو طرف شد و می تواند به جنگ فرسایشی و به تبع آن تخریب بافت اجتماعی بین مولفه های عراق منجر گردد. ادامه این تقابل و درگیری هیچ پیروزی نخواهد داشت بلکه منجر به هرج و مرج خواهد شد و بر تمام ابعاد زندگی تاثیر خواهد گذاشت». در این بیانیه همچنین گفته شده است: «بنابراین به خاطر مسئولیتمان در قبال مردم اقلیم و عراق به دولت، مردم و افکار عمومی عراق و جهان مواردی را پیشنهاد می‌کنیم». 

موارد پیشنهاد شده از سوی اقلیم کردستان برای پایان بحران کنونی عبارتند از؛

۱- آتش بس فوری و توقف تمام عملیاتهای نظامی در اقلیم کردستان.

۲- تعلیق نتایج همه پرسی که در کردستان عراق برگزار شد.

۳- آغاز گفتگو بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی بر اساس قانون اساسی عراق.

ارائه این طرح توسط اقلیم کردستان عراق در حالی است که مقامات این اقلیم و در رأس آنها مسعود بارزانی تا پیش از حوادث کرکوک، دیدگاه دیگری داشتند. آنها معتقد بودند که دولت بغداد باید ابتدا تمامی تحریم های اعمال شده علیه اربیل را لغو کرده و سپس منتظر تعلیق نتایج همه پرسی استقلال اقلیم کردستان باشد. البته در موارد دیگر نیز بغداد و اربیل در خصوص نتایج همه پرسی استقلال اقلیم کردستان با یکدیگر اختلاف داشته و دارند. یکی از این اختلافات عمیق، نحوه تعامل با نتایج همه پرسی استقلال بوده است. دولت بغداد پیشتر صراحتا اعلام کرده بود که تعلیق همه پرسی مورد قبول نبوده و نتایج آن باید به صورت نهایی لغو شود؛ حال آنکه اربیل همچنان از لغو نتایج همه پرسی امتناع می ورزد. در این جا این سوال مطرح می شود که چه عواملی موجب عقب‌نشینی اقلیم کردستان عراق از مواضع سابق خود در قبال دولت بغداد شده است.

دست برتر نیروهای عراقی در عملیات استان کرکوک

تسلط نیروهای عراقی بر استان کرکوک و سیطره آنها بر تمامی ذخایر سرشار نفتی و گازی این استان بزرگترین تاوانی بود که بارزانی پرداخت کردمقامات اقلیم کردستان هیچگاه گمان نمی کردند که برگزاری همه پرسی استقلال این اقلیم از دولت مرکزی پیامدهای وخیمی برای آنها در عرصه های مختلف به دنبال داشته باشد. مسعود بارزانی که اصرار زیادی برای برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان را داشت، گمان می کرد که می تواند از رهگذر این همه پرسی به اهداف تجزیه طلبانه خود جامه عمل پوشانده و بخشی از خاک عراق را به پایگاه متحدان آمریکایی و صهیونیستی خود تبدیل کند. وی همچنین قصد داشت تا از این طریق به عنوان یک قهرمان ملی در میان کُردها مطرح شود و برای سالیان متمادی آینده در قدرت باقی بماند اما هیچیک از این اهداف محقق نشد. 

علاوه بر عدم تحقق اهداف از پیش تعیین شده بارزانی از رهگذر برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان، وی تاوان سنگینی را نیز به دنبال این اقدام خود پرداخت کرد. تسلط نیروهای عراقی بر استان کرکوک و سیطره آنها بر تمامی ذخایر سرشار نفتی و گازی این استان بزرگترین تاوانی بود که بارزانی پرداخت کرد. امروز بارزانی هم کرکوک را از دست داده است و هم خود را در برابر تحریم کشورهای همسایه عراق از جمله ترکیه می بیند. بهره برداری از منابع گازی و نفتی کرکوک کمک بسیاری به اقتصاد اقلیم کردستان می کرد که از این پس اربیل هیچ بهره برداری نمی‌تواند از این ذخایر داشته باشد. 

بنابراین، کاملا طبیعی است که مسعود بارزانی به این نتیجه رسیده باشد که در صورت تداوم روند فعلی، دولت عراق بر وجب به وجب از مناطق مورد مناقشه با اربیل سیطره پیدا خواهد کرد. لذا با ارائه طرحی به منظور آغاز مذاکرات و گفتگوهای سیاسی میان دو طرف، از آمادگی خود برای تعلیق نتایج همه پرسی استقلال اقلیم کردستان خبر داده است ، هرچند دولت عراق به کمتر از لغو نتایج این همه پرسی رضایت نخواهد داد. برهمین اساس، باید گفت که ارائه طرح تعلیق نتایج همه پرسی و آغاز گفتگوهای سیاسی در نتیجه دست برتر نیروهای عراقی در کرکوک، صورت گرفته است. 

نا امیدی از حمایت های آمریکا و صهیونیسم

«مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان حساب ویژه ای را روی آمریکایی ها و صهیونیستها باز کرده بود. وی گمان می کرد که ایالات پس از برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان و مشخص شدن نتایج آن شاهد بودیم که آمریکایی ها و صهیونیست ها در عمل، هیچ حمایتی از اربیل به میان نیاوردندمتحده می تواند از قدرت و نفوذ خود در عراق به نفع اقلیم کردستان بهره برداری کرده و بغداد را وادار به پذیرش نتایج همه پرسی کند. بارزانی همچنین روی حمایت های علنی رژیم صهیونیستی نیز حساب باز کرده بود. با تمام این ها، پس از برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان و مشخص شدن نتایج آن شاهد بودیم که آمریکایی ها و صهیونیست ها در عمل، هیچ حمایتی از اربیل به میان نیاوردند. 

به همین دلیل، مقامات اقلیم کردستان و به ویژه مسعود بارزانی از حمایت های خارجی آمریکایی ها صهیونیستها برای جامه عمل پوشاندن به اهداف خود در عراق ناامید شده و با اکراه طرح تعلیق نتایج  همه پرسی استقلال اقلیم کردستان را مطرح کردند. البته این بدان معنا نیست که اربیل به طور کامل چشم از حمایت های واشنگتن و تل آویو برداشته باشد. اخیرا یکی از نمایندگان پارلمان عراق اعلام کرد که مسعود بارزانی از طریق تماس هایی از مقامات آمریکایی خواستار کمک به اقلیم کردستان شده است. 

از سوی دیگر، به نوشته روزنامه «الاخبار»، در حالی که نیروهای ارتش عراق در حال پیشروی به سوی گذرگاه های مرزی عراق و ترکیه هستند تا دامنه نفوذ مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق را تنگ تر کنند، دیداری در برلین پایتخت آلمان میان «دلشاد بارزانی» برادر مسعود بارزانی و یک مسئول اسرائیلی برگزار شده است. بر اساس این خبر دلشاد بارزانی با «اکرم حسون» نماینده عرب پارلمان اسرائیل که وابسته به حزب کولانو و کادیما (قدیمه) در پارلمان رژیم صهیونیستی است و «منذر الصفدی» یک شخصیت سوری نزدیک به اسرائیل و «بخیتار ابراهیم» رئیس سازمان بین المللی کیفا (دوستی اسرائیل و کردستان) دیدار کرده است.

بنابراین، تحرکات اخیر اقلیم کردستان و کمک خواهی آنها از آمریکا و اسرائیل نشان می دهد که آنها همچنان گوشه چشمی به حمایت های واشنگتن و تل آویو دارند؛ هرچند که به خوبی می دانند دیگر آمریکا و صهیونیسم منافع خود را برای حمایت از یک قشر خاص در عراق به خطر نمی اندازند. ارائه طرح تعلیق نتایج همه پرسی از بارزانی در واقع می تواند نشأت گرفته از نا امیدی آن به حمایت قابل توجه و عملی واشنگتن و تل آویو باشد. 

اتهام زنی به طرف های کُردی به دلیل شکست

الوطن قطر: مسعود بارزانی پس از متحمل شدن شکست سنگین از نیروهای عراقی در کرکوک راهی جز اتهام زنی به دیگر احزاب و جریان های کُردی پیدا نکردپایگاه قطری الوطن در خصوص همه پرسی استقلال اقلیم کردستان و تحولات پس از آن می نویسد: «مسعود بارزانی پس از متحمل شدن شکست سنگین از نیروهای عراقی در کرکوک راهی جز اتهام زنی به دیگر احزاب و جریان های کُردی پیدا نکرد. البته نیروهای عراقی با درگیری نظامی بر کرکوک مسلط نشدند، بلکه پس از عقب نشینی داوطلبانه پیشمرگه از کرکوک بود که چنین اتفاقی افتاد». این پایگاه عرب زبان ادامه داد: «بارزانی با اتهام زنی به احزاب کردی از جمله اتحادیه میهنی کردستان و متهم کردن آنها به «خیانت» در واقع نشان داد که دو دستگی و تفرقه در میان کُردهای اقلیم کردستان وجود دارد و آنگونه که وی مدعی بود، همه با اقداماتش موافق نبوده اند. البته در این میان اظهارات «فؤاد معصوم» رئیس جمهوری کُرد عراق مبنی بر وجود اختلافات میان کُردها در قبال همه پرسی اقلیم کردستان، خود گواه دیگری بر انشقاق در صفوف کُردها بود.».