اداره کتاب تفکیکی بین نشر کاغذی و الکترونیک قائل نیست

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، نشست «هم‌اندیشی نشر الکترونیک و کاربرد شابک در آن» با حضور نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، مجتبی تبریزنیا، مدیر اطلاع رسانی خانه کتاب، آزاده نظربلند، معاون معاون فناوری و اطلاع‌رسانی موسسه خانه کتاب، روح الله سلطانی، کارشناس مسئول واحد شابک خانه کتاب، احمد کمالی نژاد، معاون دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از نمایندگان تشکل‌ها و ناشران دیجیتال، عصر روز سه‌شننبه (۸ خردادماه) در سرای اهل قلم برگزار شد.

نیکنام حسینی پور در این نشست با بیان اینکه یکی از دغدغه‌های مسئولان سی و یکمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، شرکت ناشران الکترونیک و نحوه حضور آن‌ها در این رویداد فرهنگی بود و این دغدغه پیشتر هم در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود داشت، گفت: تحولات تکنولوژی جهانی نشان می‌دهند که نشر چاپی به سمت نشر الکترونیک در حرکت است. در ایران نیز ناشران به این سمت در حال حرکت هستند اما در برخی کشورها  مانند آمریکا بعضی سال‌ها در حوزه نشر الکتروینک کاهش خواننده و بعضی سال‌ها افزایش خواننده به چشم می‌خورد.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب افزود: شابک (شماره استاندارد بین المللی کتاب) محلی برای ارائه خدمت به ناشران است؛ در  مباحث مربوط به کتاب مانند خرید کتاب، ارائه تسهیلات به ناشران حتماً شابک باید وجود داشته باشد. این جلسه نیز به منظور شنیدن دغدغه‌های ناشران الکترونیک و استفاده از آنها برای احیاناً وضع قوانین و تدوین آیین نامه در این حوزه برگزار می‌شود تا بتوان فرآیند خوبی برای نشر الکترونیک ارائه کرد.

مدیر عامل موسسه خانه کتاب تاکید کرد: سیاست دولت در سطح کلان، تسهیل گیری به منظور کسب و کار بخش خصوصی است. در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز همین سیاست در حال اجرا است. در همین راستا بسیاری از مجوزها در حال ادغام هستند.

حسینی پور با  اشاره به واگذاری امور نشر دیجیتال به صنف مربوطه، افزود: واگذاری امور به اصناف در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ویژه در معاونت فرهنگی این وزارتخانه همواره مطرح بوده است. به طوری که در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران این سیاست اجرا شده و در سال‌های آینده نیز این واگذاری توسعه خواهد یافت. البته در این حوزه صنف نیز باید مسئولیت پذیر باشد.

وی ادامه داد: در بخش صدور مجوز نیز از زمان وزارت آقای جنتی، این وزارتخانه اعلام آمادگی کرده که ناشران این فرآیند را خود بر عهده بگیرند اما خود ناشران نپذیرفتند؛ در بخش نشر الکترونیک نیز می‌توان در این راستا به جمع بندی رسید. بدون تردید ناشران الکترونیک مانند ناشران کتاب چاپی مورد حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند که مصداق آن در  بحث خرید کتاب‌های نشر الکترونیک از  سوی وزارتخانه است.

مدیر عامل موسسه خانه کتاب استفاده از خرد جمعی به خصوص نظربخش خصوصی را در تصمیم گیری‌های آینده هدف برگزاری این جلسه عنوان کرد و گفت: دولت باید پای خود را از بخش خصوصی کنار بکشد و فقط نظارت داشته باشد چرا که هم از نظر اقتصادی به صرفه است و هم به سهولت نظارت منجر می‌شود. باید بین ما و معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد و مرکز رسانه‌های دیجیتال این وزارتخانه هم افزایی ایجاد شود تا بتوان به بخش خصوصی خدمت کرد.

مجتبی تبریزنیا، اظهار کرد: خانه کتاب از سال ۱۳۷۲ نمایندگی شابک جهانی را بر عهده گرفته است و از سال ۱۳۷۵ با بخشنامه معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد، استفاده از آن توسط ناشران الزامی شد. لذا به تدریج استفاده از آن فراگیر شد. به نحوی که می‌توان گفت امروزه همه کتاب‌ها با شابک منتشر می‌شوند.

وی ادامه داد: در حدود سه، چهار سال اخیر طرحی ملی در خانه کتاب راه اندازی شده است که در آن بخشی از یارانه کتاب وزارت ارشاد از طرف کتابفروشی‌ها به تمامی مردم اختصاص می‌یابد. این فرایند در زمان واحد در سراسر کشور با اتکای دو زیر ساخت «دیتای خانه کتاب» و «شابک کتاب» صورت می‌گیرد. نتایج این طرح نشان داده است که چقدر شابک در چرخه فروش می‌تواند یاری رسان باشد.

مدیر اطلاع رسانی خانه کتاب افزود: این دو فرآیند ما را به این نتیجه رسانده که شابک برای کالاهای چاپی و دیگر شکل‌های مختلف نشر اعم از لوح فشرده قابل استفاده است. اما متاسفانه فضای نشر الکترونیک به لحاظ بانک اطلاعاتی ضعیف است.

احمد کمالی نژاد، معاون دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نشست از تجمیع مجوزها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر داد و گفت:  ما اکنون در معاونت فرهنگی این وزارت خانه دو مجوز صادر می‌کنیم؛ نخست مجوز برای چاپ کتاب با هر محتوا و قالبی، دیگری مجوز برای فعالیت نشر.

وی ادامه داد: ما تفکیکی بین نشر کاغذی و الکترونیک قائل نیستیم. اگر نشر دیجیتال در جایگاه قانونی خود قرار بگیرد، بسیاری از مشکلات این حوزه حل می‌شود.

بهروز مینایی، مشاور فناوری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این نشست گفت: با توجه به عزمی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای حرکت تمامی معاونت‌های این وزارتخانه به سمت فضای سایبر دارد و از طرف دیگر چون مقرر شده است مجوزهای نشر دیجیتال به سمت خود معاونت سوق پیدا کنند، اهمیت برگزاری این جلسه دوچندان می‌شود.

وی با بیان اینکه به نظر من جای نشر الکترونیک در تمام رویدادها اعم از نمایشگاه کتاب خالی است، ادامه داد: برگزاری این جلسات به این منظور است که دامنه آموزش نشر الکترونیک مشخص شود و اینکه در چه قسمتی فعالان این حوزه اختیار ورود دارند. همچنین چقدر قرار است در این حوزه حقوق نویسندگان، ناشران رعایت شود و این که آیا در این حوزه نیاز به تدوین آیین نامه هست یا خیر؟

مشاور فناوری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حوزه عزم جدی دارد، گفت: یکی از مسائل مهم در حوزه نشر الکترونیک مشخص شدن بحث کپی رایت است. تا زمانی که این مساله حل نشود نمی‌توان در این راستا  گام برداشت.

در بخش دیگر این نشست روح الله سلطانی، مدیر واحد شابک خانه کتاب گفت: شابک از ابتدایی که در جهان به وجود آمد به کتاب‌های چاپی اختصاص پیدا کرد اما به تدریج کتاب‌های الکترونیک، کتاب‌های گویا، محصولات تعاملی، چند رسانه‌های آموزشی و همچنین بازی‌های آموزشی که بسترشان کتاب است، در این حوزه قرار گرفتند.

وی با بیان اینکه شابک یک استاندارد جهانی است و می‌تواند تمام فرآیندهای نشر را دربرگیرد، گفت:  ناشران ما برای کتاب‌های کاغذی خود isbn دریافت می‌کنند اما متاسفانه برای کتاب‌های الکترونیک خود اقدام به دریافت این شماره استاندارد بین المللی نمی‌کنند در حالی که باید علاوه بر دریافت isbn برای کتاب‌های کاغذی خود یک شابک دیگری نیز برای کتاب‌های دیجیتال خود دریافت کنند.

محمد رحمتی، قائم مقاوم و معاون اجرایی مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال در این نشست اظهار کرد: در حال حاضر در فضای مجازی این اتفاق افتاده است که همه بسترها به هم می‌پیوندند. به این منظور باید به سمتی حرکت کنیم که مجوزها یکپارچه شوند. به عبارت دیگر مرزبندی که اکنون در حوزه صدور مجوز در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موجود است دیگر عملی نیست. بنابراین می‌کوشیم همه دغدغه‌های بخش خصوصی در حوزه مجوز نشر از طرق یک پنجره واحد رفع شود.

خداوردی لو، عضو شورای عالی فضای مجازی و فعال نشر دیجیتال از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی با بیان اینکه تعاریف نشر دیجیتال متحول شده است، گفت: نشر سنتی در فضای مجازی بسط پیدا کرده و به این منظور ضرورت بازنگری قوانین آن محسوس است.

وی ادامه داد: ذات اینکه ما یک شناسه (شابک) داشته باشیم خوب است اما این که این نشانه می‌تواند نیاز ناشران دیجتال را برآورده کند یا خیر نیاز به تأمل دارد. به این منظور پیشنهاد می‌کنم یک جلسه تخصصی میان معاونت‌های مرتبط به این حوزه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور رفع ابهامات و احیاناً اختلافات برگزار شود و در نهایت جلسه ای با حضور ناشران دیجیتال برای شنیدن دغدغه‌های آنها راه اندازی شود تا  به یک اجماع نظر در این حوزه برسیم.

طاهرخانی، فعال حوزه نشر دیجیتال گفت: اکنون ناشران مکتوب در برابر نشر الکترونیک مقاومت نشان می‌دهند نمونه آن همین نمایشگاه کتاب سال جاری است؛ اگر ما ناشرهستیم پس باید زیر مجموعه چتر حمایتی دولت قرار بگیریم اما متاسفانه امسال هم موفق نشدیم در نمایشگاه حضور پیدا کنیم.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط اقتصادی فعلی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نگاه ویژه ای به مرکز رسانه‌های دیجیتال داشته باشد. وزارت خانه باید بدانند بخش خصوصی پای کار است و اگر این بخش احساس کند دولت از آنها حمایت می‌کند از هیچ کمکی دریغ نخواهد کرد. موافقم که ناشران الکترونیک به سمت شابک سوق پیدا کنند اما این فرایند نباید برای آنها زمان بر باشد.

احمدی، دبیر رسته ناشران الکترونیک اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز گفت: در حال حاضر ناشران الکترونیک در اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران یک رسته دارند بنابراین این ناشران می‌توانند عضو این رسته شوند و در نمایشگاه‌های مختلف کتاب شرکت کنند.

وی با بیان اینکه لازم است کتاب و نشر الکترونیک به صورت جدی و تخصصصی در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد توجه قرار گیرد، گفت: باید مسائلی از جمله کپی رایت حل شود چرا که درغیر این صورت نمی‌توان به حوزه نشر دیجیتال ورود پیدا کرد. همچنین باید مشخص شود که آیا ناشران الکترونیک زیر مجموعه مرکز رسانه‌های دیجیتال هستند یا معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

محمدی، مدیر مسئول موسسه نوین (کتاب گویا) در این نشست گفت: معضلی که در حوزه شابک وجود دارد، این است که هنوز در حوزه کتاب گویا بانک اطلاعاتی وجود ندارد. وگرنه شابک بسیار جامع است و جای بحثی در آن وجود ندارد.

احدی، ناشر دیجیتال از دیگر سخنرانان این نشست بود که مشکل اصلی صنف نشر دیجیتال را نبود متولی قدرتمند در این حوزه برشمرد و گفت: معتقدم امور مربوط به نشر دیجیتال باید به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران واگذار شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید نظارت داشته باشد.

شاهوردی، فعال نشر الکترونیک در بخش دیگری از این نشست اظهار کرد: اگر ناشران الکترونیک مطمئن شوند که با پذیرفتن شابک مشمول حمایت‌های دولت برای بخش مکتوب خواهند شد، بدون تردید در این راستا گام برمی دارند. به عبارت دیگر اگر قرار است سنگی از جلوی پای لنگ نشر برداشته شود ما نیز پای کار هستیم.

 صادقی، دیگر فعال حوزه نشر الکترونیک درباره نقش انکار ناپذیر رسانه‌ها در معرفی شابک سخن گفت.

در ادامه این نشست، سید علی خانی، ناشر الکترونیک بر بهره مندی از بخش خصوصی در تدوین آیین نامه نشر دیجتال تاکید کرد و گفت: باید در مرکز رسانه‌های دیجتال بین تولید کننده و توزیع کننده محتوای دیجیتال تفاوت قائل شد. همچنین سرعت عمل  در انجام امور  نشر دیجیتال را خواستارم تا بتوان در کمترین زمان ممکن نتیجه گرفت.