نهج‌البلاغه فوق کلام مخلوق و دون کلام خالق است

به گزارش خبرنگار مهر: آیین رونمایی از کتاب «سَلُونِی قَبْلَ أَن ْتَفْقِدُونِی، تحریر نهج البلاغه» تالیف آیت الله العظمی جوادی آملی، ۲۴ آذر در سالن قلم کتابخانه ملی رونمایی شد.

آیت الله «مرتضی مقتدایی» در این مراسم طی سخنانی با اشاره به رونمایی از دو جلد شرح نهج‌البلاغه، تالیف آیت الله جوادی آملی ابراز امیدواری کرد که این دوره ادامه یافته و تکمیل شود.

این استاد سطح عالی حوزه علمیه قم ادامه داد: این نهج البلاغه را مرحوم سید رضی که یکی از بزرگان علما و فقهای عظیم تشیع است از فرمایشات مولای متقیان جمع آوری کرده است و بسیار زیبا در قالب سه بخش تنظیم و گردآوری کرده است که یک بخش آن خطبه‌های حضرت است. این بخش شامل خطبه هایی می شود که حضرت امیر(ع) به مناسبت های مختلف و در مکان های متعددی ایراد فرمودند که سید رضی آنها را جمع آوری کرده است و این بخش اول کتاب به شمار می آید.

آیت الله مقتدایی افزود:  اما بخش دوم این کتاب نامه‌ها است که وجود مبارک حضرت امیر(ع) برای افراد مختلف فرستادند، همچنین بخش سوم نیز کلمات قصار حضرت علی(ع) را تشکیل می دهد که هرکدام واقعا نظیر و مثال از فصاحت و بلاغت ندارند، ضمن اینکه دارای محتوا و معنای عالی و بلندی هستند و با عبارت کوتاه معانی فراوانی را به ذهن می آورند که هرکدام دل و قلب و روح انسان ها را می نوازد و جذابیت فوق العاده ای دارد.

وی با بیان اینکه سید رضی در قالب این سه بخش به نهج البلاغه پرداخت و بر آن شرح نوشته است، تصریح کرد: وفات این عالم ظاهرا در سال ۴۰۶  است و در آن زمان و در در دوره حیات مرحوم رضی، نسخه های فراوانی از این نهج‌البلاغه از روی نسخه سید رضی نوشته شد و اکنون نیز موجود است، حتی نسخه‌ای که به خط و امضای سید رضی نگارش شده نیز موجود است. 

آیت‌الله مقتدایی افزود: افراد متعددی همراه مرحوم سید رضی شده و بر نهج البلاغه شرح نوشتند، ابتدا گردآوری با سید رضی بود که برادر سید مرتضی بود، این دو از علمای تشیع بودند و هر دو از شاگردان شیخ مفید، معروف است که شیخ مفید در عالم رویا میبیند که حضرت فاطمه زهرا(س) دست دو فرزندش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را گرفته و به محل تدریس شیخ یعنی مسجد «کرخ» آمده و می فرماید: ای شیخ به فرزندان من فقه تعلیم کن. شیخ روز بعد صبح هنگام در مسجد بانوی مکرمه ای را دید که دست دو فرزندش را گرفته و عینا همان جمله را به شیخ می گوید و آن عالِم و فقیه بزرگوار به خاطر خوابی که دیده بود اشک ریخت و تطبیق کرد و متصدی استادی آن دو شد و تا آخر نیز مرحوم سید مرتضی و سید رضی از درس این عالم بزرگوار استفاده می کردند.

وی در بخش دیگری از مباحث خود گفت: نهج البلاغه سید رضی شامل ۲۴۲ خطبه، ۷۸ نامه، ۴۸۹ کلمه از کلمات قصار حضرت است، این کلمات بسیار با ارزش است و بسیاری از بزرگان ما تصریح می ‌کنند که فرمایشات علی(ع) فوق کلام مخلوق و دون کلام خالق است یعنی در مورد نهج ‌البلاغه اینگونه توصیفی کرده اند که از کلمات انسان بالاتر اما نسبت به فرمایشات خداوند پایین‌ است و حتی برخی از بزرگان، نهج‌البلاغه را به قرآن تطبیق کردند و می‌گویند کلمات، کلام قرآن است و همان مواعظ را دارد اما عبارت ها متفاوت است.

آیت الله مقتدایی افزود: باید قدر این نعمت بزرگ را بدانیم، فرمایشات مولا در میان ما چندان ارج نهاده نشده است، امیدواریم که رونق یابد و دل ها با کلمات حضرت و سیره ایشان آشنا و در زندگی پیاده شود. اگر زندگی انسان ها بخواهد تبدیل به یک زندگی الهی، نبوی و علوی شود باید همین مطالب که در این کلمات آمده در زندگی عملی شود. 

وی ادامه داد: حضرت امیر(ع) در خطبه ۹۳ می فرماید: «فَاسْأَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی، فَوَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا [تَسْأَلُونَنِی] تَسْأَلُونِی عَنْ شَیْءٍ فِیمَا بَیْنَکُمْ....» حضرت در این خطبه قسم یاد می کند و می فرماید از من سوال کنید قبل از آنکه دیگر مرا نبینید. به خدا قسم، از حالا تا قیامت، هر واقعه‌ ای را که واقع شود، به شما خبر می ‌دهم؛ هر گروه معینی که صد نفر را هدایت کرده‌ اند یا گمراه کرده‌اند به شما می‌گویم که رهبرشان که بوده است و کلمات آنها چه بوده و چند نفر از آنها حیات داشته‌اند و چند نفر مرده‌اند. ریز قضایا  از اکنون تا قیامت را برای شما بیان می‌کنم.

وی اظهار کرد: همچنین حضرت در خطبه ۱۹۸ نیز همین مطالب را به تعبیر دیگر مطرح فرموده و قسم یاد کردند که از من سوال کنید قبل از اینکه میان شما نباشم. من به طرق آسمان‌ها نسبت به طرق زمین آشناتر هستم. همچنین حضرت در خطبه ۹۱نیز نسبت به اطلاعش از آسمان‌ها اشاره کرده و می ‌فرماید که در تمام طبقات آسمان‌ها، به اندازه یک جایی که پوست گوسفند را پهن کنند خالی نیست مگر آنکه ملکی در آنجا نماز می‌خواند و عبادت می‌کند چراکه این عبادت طولانی موجب زیاد شدن معرفت آنها نسبت به خدا می شود. از این گونه مطالب در نهج البلاغه زیاد است.

آیت الله مقتدایی گفت: ابن ابی الحدید معتزلی نیز بر نهج البلاغه شرح نوشته است، او از علمای اهل سنت است. شرح او نکات و مطالب قرآنی فراوانی دارد. مطالبی در شرح او وجود دارد که فقط آنجا می توان یافت. ابن ابی الحدید در شرح یکی از خطبه ها و زمانی که حضرت امیر(ع) از صفات و علم خداوند سخن گفته است، می نویسد: جا دارد که ابراهیم خلیل الرحمان افتخار کند که بعد از توحیدی که من پایه ریزی کردم اولا نه تنها فراموش و ضعیف نشده است که یکی از کسانی که از نسل من به دنیا آمد مطالبی را در مورد توحید آورد که من نتوانستم بیاورم و نهج البلاغه چنین شان و جایگاهی دارد. 

وی ادامه داد: همچنین شیخ محمد عبدو نیز شرحی بر نهج البلاغه نوشته است و و نیز «صبحی صالح» که شرح این دو برکاتی به همراه داشت چراکه این دو از بزرگان اهل سنت بودند و در جامعه اهل سنت نیز نفوذ داشتند. بعد از تفسیر این دو بود که سایرین نیز به نهج البلاغه گرایش یافتند.

آیت الله مقتدایی با اشاره به برخی آثار آیت الله جوادی آملی گفت: ایشان پیش از این مفاتیح الحیات را نوشتند که به تعبیر خودشان جلد دوم مفاتیح الجنان است. از این اثر استقبال فراوانی شد، مفاتیح الحیات شامل انواع ارتباطاتی است که انسان در زندگی می تواند داشته باشد. همچنین از تفسیر تسنیم این عالم بزرگوار نیز همان استقبال شد، تفسیر تسنیم تفسیری روان و علمی است که در اعمال وجود جای می گیرد.

این استاد سطح عالی حوزه تصریح کرد: امیدواریم شرحی که آیت‌الله جوادی برای نهج البلاغه نوشته‌اند، شرح مبارکی باشد و بتواند جای خود را در امت اسلامی بهتر از قبل باز کند همان طور که مفاتیح الحیات و تفسیر تسنیم چنین جایگاهی داشتند و از آنها استقبال شد. امیدوارم این شرح جای خود را میان مردم باز کند تا نهج البلاغه فرهنگ زندگی شود و ما به این مساله امیدواریم.