اولویت ما برای محرم امسال، تقویت همبستگی و مسئولیت اجتماعی است

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: هرساله در مناسبت‌های مختلف مذهبی مثل ماه مبارک رمضان، اعیاد بزرگ، ماه محرم و صفر سازمان تبلیغات اسلامی اقدام به اعزام مبلغ می‌کند. از دی ماه سال گذشته، یک معاونت جدید با عنوان معاونت راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی به این مجموعه اضافه شده که برروی تولید محتوا و تبلیغ تمرکز کرده است. البته این معاونت فعالیت‌های دیگری هم انجام می‌دهد که در مصاحبه پیش رو درباره آنها می‌خوانید؛ با توجه به اینکه در آستانه ماه محرم و صفر قرار داریم، با حجت الاسلام محمد مهدی تجریشی، معاون راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی در خصوص راهبردهای تبلیغی این معاونت در ماه محرم و صفر امسال گفتگو کردیم؛ در این مصاحبه علاوه بر معرفی راهبردهای تبلیغی این معاونت درباره موضوعاتی چون ویژگی‌های یک تبلیغ تأثیرگذار نیزگفتگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید؛

*به عنوان سوال ابتدایی بفرمائید با توجه به اینکه در آستانه ماه محرم و صفر قرار داریم و معمولاً هم در این ایام اعزام مبلغ به مناطق مختلف کشور صورت می‌گیرد، اولویت‌های تبلیغی تان برای ماه محرم و صفر امسال با توجه به شرایط کرونایی و شرایط ویژه اقتصادی جامعه چیست؟

فضای تبلیغ باید با واقعیت جامعه و پیامی که قرار است به مردم منتقل شود تناسب داشته باشد در حالی‌که ما یکسری اصول را رعایت نمی‌کنیم و این رعایت نکردن‌ها کارآمدی تبلیغ را کم می‌کند. یکی از اصولی که در تبلیغ باید رعایت شود این است که تبلیغ باید از موقف ذهنی و مسئله‌های مردم شروع شود. اکثر طلبه‌ها بخاطر مدل زیستی که دارند مدل ذهنی شأن انتزاعی است و اگر مبلغی بخواهد با این مدل کار تبلیغ را انجام دهد و از مفاهیم به مسائل برسد، نمی‌تواند کار تبلیغی خود را درست انجام دهد. علاوه براین ما شاهد فاصله‌ای بین بدنه روحانیت و جامعه هدف هستیم که یکی از دلایل این فاصله این است که تبلیغات ما اعزام محور است نه استقرار محور.

تبلیغ باید از ذهن مردم آغاز شود ببینیم دغدغه و مسئله مردم کجاست چون در بیشتر مواقع چیزی که برای ما مسئله است، برای مردم نیست. بنابراین نقطه آغاز در تبلیغ این است که از مسائل مردم کارمان را شروع کنیم ما وقتی طلبه‌ای را از قم که تحصیل و زندگی می‌کند به یک محل برای تبلیغ اعزام می‌کنیم، معمولاً زیست آن طلبه با زیستی که مردم آن منطقه دارند فرق می‌کند و نمی‌تواند مدل زندگی مردمان آن منطقه را درست درک کند. درست است که اعزام او برکت دارد، ولی چون ذهنیت طلبه با ذهنیت مردم آنجا همگن نیست اثر تبلیغ پایین می‌آید، چون فضای زندگی یک طلبه بیشتر فقهی، حکمی، کلامی و اصولی است و بیشتر سراغ انتقال مفاهیم می‌رود در حالی‌که تبلیغ باید از ذهن مردم آغاز شود. باید ببینیم دغدغه و مسئله مردم کجاست چون در بیشتر مواقع چیزی که برای ما مسئله است، برای مردم نیست. بنابراین نقطه آغاز در تبلیغ این است که از مسائل مردم کارمان را شروع کنیم.

*از نظر شما تبلیغ تأثیرگذار چه تبلیغی است؟

تبلیغی مهم و تأثیرگذار است که بتواند جریان اجتماعی بسازد، تبلیغی که صرفاً یک پیام ارائه دهد و بعد بگوئیم که وظیفه مان را انجام دهیم، تبلیغ تمدن ساز و جریان ساز نیست. تبلیغی جریان ساز است که از دارایی‌های مردم آغاز شود، در حالی‌که ما بیشتر مواقع روی نداشته‌های مردم دست می‌گذاریم. چون وقتی از داشته‌های مردم و خصایص نیک حرف بزنیم، آنها را به حرکت وا می‌داریم و بعد در این حرکت کم کم نقطه ضعف مردم را هم رفع می‌کنیم و وادارشان می‌کنیم که کارهای نیک کنند. مثلاً در یک منطقه می‌بینیم که مردم حس انسان دوستی و نوع‌دوستی دارند بعد از همین مسئله استفاده می‌کنیم که مردم در مورد مسائل دیگر هم موضع گیری کنند و قدم بردارند. در واقع باید از اندوخته‌های مردم استفاده کنیم.

یکی از اصول تبلیغ، عینیت محور بودن آن است. ما معمولاً در تبلیغ کردن حرف می زنیم و روی اذهان و عقول مردم کار می‌کنیم، ولی در فعل آنها تغییری نمی‌کند. یعنی مردم گوش می‌دهند، تأثیر هم می‌گیرند ولی عینیت ندارد. کاری که پیامبر هم می‌کرد این بود که ایشان با مردم زندگی می‌کرد و زیست آنها را متفاوت می‌کرد. بیشتر از اینکه با مردم حرف بزنند آنها را به یک کاری وادار می‌کردند. البته که در حین این کار با مردم حرف هم می‌زدند. پس تبلیغ باید عینیت محور باشد تا مردم را به انجام یک کار وادار کند.

یکی از مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، بحث ناامیدی و سختی‌های مردم است؛ یعنی در حال حاضر مردم دورنمایی برای آینده خود نمی‌بینند. با اینکه مردم ما اهل تحمل سختی هستند. صبر و تحمل سختی وقتی شدنی است که امید داشته باشی در آینده اتفاقی بیفتد، تلاش دشمن و کشورهای غربی هم همین است که ناامیدی را زیاد کنند و روایت متفاوتی از فضا ارائه دهند.

یکی از مهم‌ترین داشته‌های مردم حس همبستگی و به داد هم رسیدن در شرایط سخت است، ولی ما خیلی به این داشته توجهی نمی‌کنیم و استفاده جدی هم از آن نمی‌کنیم. بنابراین در محرم امسال در فضای تبلیغی لازم است که مردم را به همبستگی اجتماعی و حس مسئولیت اجتماعی داشتن نسبت به یکدیگر بیشتر دعوت کنیم و اینکه مثل قبل به فکر همدیگر باشند. در کنار این باید این موضوع را برای مردم خوب روایت کرد وشرح داد.

هیئت و عزاداری امام حسین (ع) مصداق یک حرکت مردمی است که حکومت نقش خاصی در آن ندارد. همه چیز به عهده خود مردم است و خیلی هم عالی و بدون نقص برگزار می‌شود. در مورد اربعین هم همینطور است. ما باید از زمان محرم استفاده کنیم و این مسئله را درست برای مردم روایت کنیم، مانند کاری که رهبری انجام دادند و در دیدار اخیرشان در نیمه شعبان نمونه‌های مختلفی از داشته‌های مردم را روایت کردند. ایشان نمی‌خواهد بگوید من بر اوضاع تسلط دارم، بلکه برای مردم روایت می‌کند و می‌گوید شما این داشته‌ها را دارید و توجهی هم به آن نمی‌کنید. بعداً هم به دستگاه‌های تبلیغی توصیه کردند که اینگونه عمل کنند مثل روایت فتح شهید آوینی. به مردم بگوئیم که شما وقتی در قضیه‌ای مثل هیئت به هم پیوند می‌خورید موفق‌تر عمل می‌کنید و این همان «ولی لمن والاکم» است. معنی لفظی ولایت هم پیوند است. این موضوع را برای مردم یک روستا، یک شهر، دانشجویان و … می‌توان روایت کرد و نتیجه‌های خوبی گرفت و کمی هم از فضای ناامیدی و یأس فعلی هم فاصله گرفت، چون می‌بینیم که اگر خودمان به خودمان اعتماد داشته باشیم می‌توانیم کارهای خوبی کنیم. بنابراین اولویت فضای تبلیغی محرم امسال تقویت همبستگی و مسئولیت اجتماعی و به بیانی که در زیارت عاشورا می‌خوانیم «ولی لمن والاکم» است.

صبر و تحمل سختی وقتی شدنی است که امید داشته باشی در آینده اتفاقی بیفتد، تلاش دشمن و کشورهای غربی هم همین است که ناامیدی را زیاد کند و روایت متفاوتی از فضا ارائه دهند. یکی از مهم‌ترین داشته‌های مردم حس همبستگی و به داد هم رسیدن در شرایط سخت است ولی ما خیلی از این داشته توجهی نمی‌کنیم و استفاده جدی هم از آن نمی‌کنیم *یکی از مشکلاتی که در حوزه اعزام مبلغ وجود دارد این است که اغلب این افراد از فضای واقعی و موضوعات بروز جامعه به دور هستند و در همان فضای حوزوی که تحصیل کردند فکر و زندگی می‌کنند بنابراین وقتی برای تبلیغ اعزام می‌شوند خیلی با مسائل و ماجراهای زندگی روزمره مردم و تکنولوژی‌های ارتباطی مثل شبکه‌های اجتماعی آشنا نیستند و ارتباط نمی‌گیرند. فکر می‌کنید برای رفع این ضعف چه باید کرد؟

ببینید خب مبلغان ما فقط محدود به مبلغان حضوری نیستند و ما مبلغینی داریم که فقط در فضای مجازی فعالیت می‌کنند و برخی از آنها هم خیلی موفق عمل می‌کنند، البته قبول داریم که باید تقویت و بهتر شوند. نکته دیگر اینکه طلبه‌ها هم ضریبی از واقعیت جامعه هستند و همانطور که مردم ما هم درباره یکسری موضوعات سواد رسانه‌ای و آگاهی ندارند، طلبه‌های ما هم درباره خیلی از موضوعات آگاهی ندارند. ضمن اینکه در این مورد فضای سنتی حوزه را هم درنظر بگیرید. البته اخیراً اتفاقات خوبی دراین باره افتاده است؛ مثلاً حدود یک‌سال است که در دفتر تبلیغات اسلامی معاونت فضای مجازی تأسیس شده و ما در ماه رمضان امسال اعزام مجازی داشتیم و برای بار اول راضی کننده بود. البته حتماً باید کارهای بیشتری در این حوزه صورت بگیرد، ولی درکنار این ما همچنان تبلیغ حضوری و سنتی مان را ریشه دارتر و مؤثرتر می‌دانیم و خب حتماً باید ارتقا هم پیدا کند، مثلاً الان به خاطر شرایط اقتصادی بحث دلار و بورس و …داغ است و مبلغ ما باید در این فضا حرف داشته باشد و بتواند به مردم کمک کند.

*نکته دیگر اینکه بسیاری از مبلغان از شرایط و اوضاعی که در منطقه اعزام دارند ناراضی هستند و بعضاً خیلی در آن منطقه‌ای که اعزام می‌شوند دوام نمی‌آورند، این درحالی است که یک مبلغ در شرایطی می‌تواند کار خود را درست انجام دهد که شرایط زندگی اولیه مناسبی داشته باشد. در این باره چه کرده‌اید؟

در فضای تبلیغ اصل و ایده آل براین است که از هرقوم و قبیله‌ای عده‌ای بیایند و یک چیزی یاد بگیرند و بعد برگردند و به مردم منتقل کنند. مثلاً اگر طلبه‌ای اهل جاسک است می‌آید، حوزه علمیه در قم درس می‌خواند، چیزی یاد می‌گیرد و بعد دوباره برمی‌گردد سرزمین مادری خودش و در آنجا شرایط زندگی برای او فراهم و شکل زیست مردم هم برایش آشناست. چون مثلاً کسی که در آب وهوای جنوب یا شمال زندگی نکرده برایش سخت است به این مناطق برود و بخواهد زندگی کند. بنابراین پیش از هرچیز باید این مسئله زیرساختی اصلاح شود و طلبه‌های بومی را اعزام کنیم.

*در جهت حرکت به سمت این ایدئال چه کرده‌اید؟

وارد تعامل با حوزه علمیه شدیم تا این موضوع حل شود و انصافاً حوزه هم در این باره تلاش می‌کند. اما مورد دیگری درباره همین موضوع اینکه ما خانه‌هایی داریم با عنوان خانه عالم که طلبه‌ها در آنجا زندگی می‌کنند با اینکه می‌دانیم هنوز خیلی از مناطق خانه عالم ندارند ولی مهم‌تر از اینها این است که روحانیون و طلبه‌های ما توانمند بشوند، با مردم ارتباط خوب بگیرند، تغییر ایجاد کنند، بتوانند مشکلات مردم را حل کنند، به مردم مشاوره دهند و مردم از حضور این افراد حس فایده کنند؛ در چنین شرایطی در قبال خدمتی که به مردم ارائه می‌دهد به همان اندازه خدمات هم می‌گیرد. چون جامعه ایرانی هنوز به روحانیت اعتماد دارد و اگر یک روحانی کار خودش را درست انجام دهد مردم به او اعتماد می‌کنند. یک طلبه توانمند می‌تواند به اختلافات زن و شوهری یا بحث تربیت فرزند کمک کند چون مسئله‌های مردم که همیشه پول نیست. الان تمرکز سازمان تبلیغات، توانمند کردن طلبه‌ها و الگو سازی آنهاست. به این شکل که از حضور موفق روحانیت در جامعه بگوئیم و بقیه روحانیت را هم به این سمت تشویق کنیم. در همین راستا مرکز خدماتی با عنوان یارا تأسیس شده برای توانمندسازی روحانیان مبلغ.

روحانیون و طلبه‌های ما باید توانمند بشوند، با مردم ارتباط خوب بگیرد، تغییر ایجاد کنند، بتوانند مشکلات مردم را حل کنند، به مردم مشاوره دهند و مردم از حضور این افراد حس فایده کنند *شما در حاضر مسئولیت معاونت راهبردی سازمان را به عهده دارید، درباره این معاونت و فعالیت‌هایش کمی توضیح دهید.

معاونت راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی یک معاونت تازه تأسیس است که اسفندماه ۹۸ تأسیس شد ولی از ابتدای سال ۱۳۹۹ فعالیتش را آغاز کرد. دی ماه سال گذشته طرح تحول و راهبردی برای سازمان تعریف شد و برای پیاده سازی این طرح، معاونت راهبردی تأسیس شد. فکرکردن به بحث پیام تبلیغی، چه باید به مردم بگوئیم؟ موقف کنونی نهضت و انقلاب چیست و بحث رصد که معمولاً به آن توجه نمی‌کنیم، از جمله مباحثی است که در معاونت به آنها پرداخته می‌شود. مأموریت‌های این معاونت عبارتس است از: رساندن محتوا و پیام تبلیغی به مردم و فکر کردن راجع به اینکه چه باید به مردم بگوییم. مأموریت دیگر، رصد و شناخت صحنه است به این معنا که باید بدانیم الان در ذهن مردم چه می‌گذرد و چگونه می‌اندیشند. نقشه‌های دشمن چیست و چه می‌کند و مأموریت سوم هم برنامه ریزی، ارزیابی و مطالعات راهبردی ناظر به حرکت سازمان است. به این معنا که طرح کلی سازمان باید چگونه باشد و به چه سمتی حرکت کند. مؤسسات مختلفی هم هستند که در زیرمجموعه این معاونت کار می‌کنند، مثل پژوهشکده باقرالعلوم (ع) یا مؤسسه رصدی بینا و… تا پیش از تأسیس این معاونت، سازمان بیشتر به سازماندهی تبلیغ فکر می‌کرده و تمرکز داشته است. قرار است در معاونت روی بحث محتوا خیلی بیشتر و جدی تر کار شود، ضمن اینکه تمرکز اصلی ما وصل کردن این معاونت به بدنه سازمان است، چون تاکنون چنین معاونتی نداشته است.