به گزارش خبرنگار مهر، خودکشی براساس آمارهای جهانی یکی از ده علت اصلی مرگ در بیشتر کشورهای دنیا است. رواج خودکشی با عواملی از جمله درون‌گرایی، اختلالات روانی، حفظ آبرو، عوامل خانوادگی، آسیب‌های اجتماعی، ضعف اعتقادات مذهبی و بی‌هنجاری مرتبط دانسته شده است.
پدیده خودکشی توجه بسیاری از شرایع و ادیان آسمانی و همچنین مکاتب حقوقی را به خود جلب کرده و سعی شده با آن مبارزه شود. خداوند متعال در سوره نساء آیات ۲۹ و ۳۰ می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید مگر اینکه تجارتی با رضایت شما انجام گیرد. و خودکشی نکنید! خداوند نسبت به شما مهربان است. و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، بزودی او را در آتشی وارد خواهیم ساخت؛ و این کار برای خدا آسان است. اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی می‌شوید پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را می‌پوشانیم؛ و شما را در جایگاه خوبی وارد می‌سازیم.» (سوره نساء)
از این آیات استفاده می‌شود که خودکشی از روی ظلم گناه کبیره است و مرتکب آن حتماً وارد جهنّم خواهد شد.
آصف شکرزاده در یادداشتی که در اختیار مهر قرار داده است به تبیین و نقش آموزه‌های دینی در کاهش خودکشی پرداخته است که در ادامه با هم می‌خوانیم:
آموزه‌های دینی نقش مهمی در مهار افکار و رفتار انسان در سبک زندگی دارد. دین اسلام برای زندگی بهتر و رسیدن به آرامش و سعادت انسان، دستورالعمل‌هایی را در نظر گرفته است که با پیروی از آنها می‌توان به خوشبختی و سعادت دست یافت. امروزه متأسفانه به سبب دوری از فرهنگ اصیل اسلام و معنویات، برخی از افراد در سردرگمی و بی هدفی زندگی می‌کنند و رفاه و زندگی پیشرفته، نتوانسته انسان را به آرامش برساند.
عوامل مؤثر در پدیده خودکشی
۱- اختلالات روحی و روانی
یکی از عمده‌ترین دلایل خودکشی، مشکلات روحی و روانی در افراد است. بسیاری از افرادی که به خودکشی دست می‌زنند قبل از انجام آن، معمولاً افکار منفی و افسردگی و ناامیدی به آنها دست می‌دهد. چنین افرادی بایستی برای درمان خود با مشورت با یک مشاور مجرب بتوانند خود را از افسردگی نجات داده و با کمک ایشان بر افکار منفی تسلط یابند.
۲- مشکلات جسمی
گاهی افراد در زندگی، به خاطر نقص عضو و یا یک بیماری، موقعیت خود را در جامعه ازدست می‌دهند. چنین افرادی در زندگی با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند که ادامه دار شدن این مشکلات باعث از بین رفتن روحیه و رسوخ افکار منفی به ذهنشان می‌شود که می‌تواند آنها را به سمت خودکشی سوق دهد.
۳- نداشتن مهارت‌های زندگی
برخی از جوان‌ها متأسفانه به دلیل ناتوانی در مقابله با شرایط و اتفاقات آسیب زا و عدم سازگاری با رویدادهای زندگی، دست به خودکشی می‌زنند که عامل مهم آن، از ضعف والدین و سیستم غلط آموزش و پرورش در تربیت و مهارت آموزی فرزندان نشأت می‌گیرد.
۴- احساس یأس و ناامیدی از زندگی
برخی افراد در زندگی با شرایط سختی مواجه می‌شوند؛ طوری که زندگی را به نفع خود ترجمه نمی‌کنند. عوامل مختلفی در ناامیدی این افراد دخیل است. نا عدالتی و تبعیض، فقر و نداشتن شغل و مشکلات جنسی و… غیره عواملی هستند که می‌توانند افراد را به خودکشی سوق دهند.
۵- دوری از معنویات
اکثر کسانی که به خودکشی دست می‌زنند افرادی هستند که باور عمیق دینی ندارند و ارتباط معنوی با خدای یگانه در برنامه زندگی آنها نیست. کسی که باور به خدا و قیامت دارد به راحتی در مقابل مشکلات تسلیم نمی‌شود زیرا می‌داند خداوند برای مشکلات و ناکامی‌های او اگر در راستای فرامین الهی باشد؛ اجر و پاداش می‌دهد. نگاه کسی که باور به خدا و معنویات دارد به مشکلات و ناکامی‌ها خیلی متفاوت از کسی است که باور به خدا و معاد ندارد و در زندگی، مادیات برای او یک اصل می‌باشد. بنابراین کسی که باور به خدا و معاد دارد و از زندگی معنوی برخوردار است با سختی‌ها و مشکلات و ناکامی‌ها، هیچ موقع از زندگی دلسرد نمی‌شود و هیچ موقع بن‌بستی در زندگی نمی‌بیند.
نقش رفتارهای دینی در کاهش خودکشی
۱- آرامش روانی در پرتو ایمان به خدا
ویژگی همه عبادات آن است که یاد خدا را در دل انسان زنده می‌کنند. یاد خدا، بهترین نسخه دین برای آرامش روان در انسان است. عبادت و ارتباط با خدا به انسان یک حس آرامش و لذت‌بخشی می‌دهد که او را در مقابل مشکلات و سختی‌ها ایمن می‌سازد. معمولاً کسانی که با خدا ارتباط معنوی دارند در سختی‌ها و مشکلات زندگی به خدا تکیه می‌کنند؛ از این‌رو کمتر در معرض مشکلات روحی و افسردگی قرار می‌گیرند و بالتبع در زندگی به بن بست نیز نمی‌رسند. لذا خودکشی در چنین افرادی به ندرت اتفاق می‌افتد. خداوند متعال در قرآن، ایمان به خدا و یاد او را مایه آرامش می‌داند و می‌فرماید: «الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنّ الْقُلُوبُ؛ [۱] همان کسانی که ایمان آوردهاند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باش که با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.»
۲- بالا بردن ظرفیت روانی با عبادات
عبادت و ارتباط با معبود، توجه دادن انسان به عوالم بالاتر و پرواز دادن او از دنیای مادی به دنیای معنوی است. انسان وقتی با خدای خویش راز و نیاز می‌کند این ارتباط، باعث آرامش درونی در وی شده و حس خوشایندی به او دست می‌دهد که باعث می‌شود حل مشکلات زندگی را منوط به این عالم مادی نبیند. چنین افرادی، خداوند توانا را تکیه گاه امنی می‌دانند که می‌تواند در مشکلات و سختی‌ها او را یاری رساند. بدین جهت است که انسان‌های دیندار در مراحل بالاتر ایمان، نه از چیزی هراس دارند و نه از حادثه‌ای محزون و افسرده می‌شوند: «الاَإِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ [۲] آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.»
۳- انسجام شخصیتی با پرستش خدای یگانه
پرستش خدای یگانه و ارتباط معنوی با معبود می‌تواند انسجام شخصیتی در انسان ایجاد کند و او را از سرگردانی و پوچ‌گرایی نجات بخشد. کسانی که در مشکلات با خدای خویش در ارتباط نیستند درواقع یک حمایت‌گر محکم و قوی را ازدست می‌دهند. در مقابل، کسانی که درسختی‌ها و مشکلات با عبادت و توسل، خود را به خدای خویش نزدیک می‌کنند و سرنوشت خویش را به خدای توانا می‌سپارند او را همیشه همیار و همراه خویش می‌دانند از سلامت روانی بهتری برخوردار می‌شوند و در زندگی به ندرت احساس تنهایی و افسردگی می‌کنند و کمتر افکار منفی و پوچ‌گرایی و خودکشی به آنها دست می‌دهد.
۴- تقویت اراده و صبر با نماز و روزه
یکی از کارکردهای عبادت و ارتباط با خدا، تقویت اراده در انسان است. نماز و روزه به انسان کمک می‌کند تا صبر و خویشتن داری را در خود تقویت کند.
کسی که روزه می‌گیرد مکلف می‌شود در روز، از لذت‌های خوراکی و غیره خودداری کند؛ لذا خویشتن داری از لذت‌های مادی در طول روز به او تمرین صبر می‌دهد و اراده او را در مشکلات قوی می‌کند. خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد از نیروی نهفته در عباداتی همچون نماز و روزه کمک بگیرند و با آنها به حل مشکلات خود بپردازند. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «هنگامی که با غم‌های دنیا روبرو می‌شوید وضو بگیرید به مسجد بروید نماز بخوانید و دعا کنید زیرا که خداوند دستور داده است که: «اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» از صبر و نماز (برای مشکلات) کمک بخواهید .»[۳] بنابراین نماز و راز و نیاز با پروردگار، نیروی تازه ای درانسان ایجاد می‌کند که اراده او را در رویارویی با مشکلات وسختی‌ها بیشتر می‌کند.
پی نوشت:
[۱] سوره رعد، آیه ۲۶.
[۲] سوره یونس، آیه ۶۲.
[۳] بحار الأنوار، ج ۶۶، ص ۳۴۲.
نظر شما