به گزارش خبرنگار مهر، ششمین پیش‌نشست تخصصی همایش علمی هیئت و آئین‌های مذهبی ۱۴۰۳، با عنوان «آسیب‌شناسی وضعیت نمایش‌های میدانی مذهبی» با حضور علی حاج‌ملاعلی عضو هیئت علمی دانشگاه سوره، شهرام احمد زاده مدرس دانشگاه و نمایش‌نامه نویس و احسان زیورعالم دانشجوی دکتر ای تاریخ تئاتر از دانشگاه کلرمون فرانسه در اندیشکده هیئت برگزار شد.
در ابتدای این نشست شهرام احمدزاده به اهمیت نمایش‌های میدانی در فرهنگ ایرانی اشاره کرد و گفت: این نمایش‌ها از دیرباز به عنوان وسیله‌ای برای آموزش مفاهیم دینی و اجتماعی به مردم مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
شهرام احمدزاده در ادامه به پتانسیل بالای نمایش‌های میدانی برای جذب مخاطبان جدید اشاره کرد و اظهار داشت: اگر بتوانیم محتوای جذاب و نوآورانه ارائه دهیم، می‌توانیم نسل جدید را به سمت این نمایش‌ها جذب کنیم. تعزیه از دل هیئت‌ها و مردم بیرون آمده ولی نمایش‌های میدانی مذهبی امروزه از دل هیئت‌ها بیرون نیامده است بلکه از دل حاکمیت بیرون آمده و مسئله آئین آن به همین خاطر از بین رفته است. الان هم با وجود امکانات جدید مثل صوت و تصویر و گروه موزیک اما باز چیز جدیدی در این نمایش‌های میدانی تولید نمی‌شود
در ادامه این نشست احسان زیورعالم کارشناس حوزه هنرهای نمایشی، به چالش‌های کنونی نمایش‌های میدانی پرداخت و گفت: بسیاری از این نمایش‌های میدانی مذهبی به جنبه‌های سرگرمی توجه دارند و عمق هنری لازم را ندارند. اما تعزیه نسبت به نمایش‌های میدانی یک امتیاز مثبت دارد. تعزیه یک نمایش تعاملی است و تماشاگر و اجرا کننده می‌توانند جای خودشان را عوض کنند. همچنین آن وجه آئینی تعزیه به تو اجازه نمی‌داد که هر رفتاری را انجام بدهی. وقتی شما اشعار تعزیه‌ها را می‌شنوید، می‌توانید با آنها گریه کنید. ما در تعزیه قرار نیست شگفت زده شویم ولی این نمایش‌های میدانی به دنبال غافل گیر کردن بیننده هستند. تماشاگر ایرانی می‌تواند از تعزیه کماکان استنتاج‌های متفاوتی درباره قصه کربلا داشته باشد، اما در نمایش‌های میدانی چیزی برای استنتاج تماشاگر وجود ندارد. تعزیه در محله برگزار می‌شود. شما در محله و با اقوام و دوستان و اهالی محله تعزیه را می‌بینید و امکان گفتگو درباره تعزیه وجود دارد ولی در نمایش‌های میدانی هیچ امکان گفتگویی وجود ندارد
در ادامه احسان زیورعالم اشاره کرد: نمایش‌های میدانی در دهه گذشته در خودش یک گفتمان انسدادی دارد. شما نمی‌توانید از چارچوبی که برخی سازمان‌ها حامی تعیین کرده اند، خارج شوید و بروید نمایش میدانی تولید کنید چرا که هزینه اش خیلی زیاد است و هر گروهی نمی‌توان چنین سرمایه گذاری بکند اما تعزیه یک چیز خیلی کوچک و جمع و جور بود که در فضای روستایی اجرا می‌شد و کم کم رشد کرد و بزرگ شد. امروز اگر شما به لامرد و فلاورجان بروید، آنجا تعزیه‌ای را می‌بینید که معصومیت اصلی خودش را حفظ کرده است. در حال حاضر حاکمیت نمی‌تواند از نمایش‌های میدانی پا پس بکشد مگر اینکه تصمیم بگیرد به جای یک نمایش عظیم به طور مثال ده نمایش کوچک و خرد با ده قالب جدید ایجاد کند. آدم‌ها می‌توانند براساس جغرافیای خود نمایش‌ها تولید کنند. اما این نیاز دارد به آنها فرصت داده شود. هیچ ایرادی ندارد که تعزیه را پست مدرن کنیم با اینکه گارد زیادی برای آن وجود دارد. باید فرصت بدهیم که کارهای جدید صورت گیرد.
در ادامه زیور عالم در انتقاد نسبت به برخی نمایش‌های میدانی اظهار داشت: در این نمایش‌ها هیچوقت این فکر را نمی‌کنند که از طریق خود مردم این نمایش‌ها اجرا شود برای همین ما به مشکل انسداد گفتمانی، تکثیرپذیری و تنوع گفتاری برخورد می‌کنیم. حتی تمایل ندارند ژانرهای مختلف را در این سبک را اجرا کنند. حتی در خود نهادهایی که این نمایش‌ها در آن شکل می‌گیرد هم قرار نیست دایره افراد وسیع شود. در صورتی که تعزیه تکثیرپذیر است و اصلاً مرکزمحور نیست. ما روستاهایی در ایران داریم که همین الان دو تا تکیه در آن وجود دارد که هر دو متفاوت هستند و برای خودشان تعزیه جدا دارند.
همچنین در این نشست علی حاج‌ملاعلی، عضو هیئت علمی دانشگاه سوره به چالش‌های نمایش‌های میدانی و تعزیه اشاره کرد و گفت: چون کانتست فرهنگی که آن تعزیه‌ها در آن اجرا می‌شد، یک شرایط خاصی داشت دارای انسجام حکومتی، انسجام رسانه‌ها و گفتمان غالب بود. الان در این وضعیتی که ما قرار داریم، به واسطه حجم بسیار رسانه‌ها و فضای مجازی به نظر قابل قیاس با آن زمان نیست. ما الان از تعزیه فاصله گرفتیم و داریم آن را بررسی می‌کنیم. اما در وضعیت فاصله گیری از این نمایش‌های میدانی نیستیم.
وی گفت: به نظر من این نکته را فراموش نکنید که این نمایش‌های میدانی در حال آزمون و خطا هستند تا آن چیزی که باید باشند را پیدا کنند و نسبتشان را با وضعیت تکنولوژی وضعیت رشد تفکر در این زمانه و وضعیت جامعه پست مدرن تعریف کنند. به احتمال زیاد آنها به ذهنشان رسیده که تعزیه اجرا کنند ولی شاید به ذهنشان رسیده است که ما نمی‌توانیم با آن شرایط تعزیه دوباره مردم را به داخل تکیه ببریم. شاید به ذهنشان رسیده است که از تکنولوژی و فضای مجازی استفاده کنیم یا تماشاگر را به نوعی با دین آشتی بدهیم.
حاج‌ملاعلی همچنین نیز بر اهمیت حمایت از هنرمندان محلی تأکید کرد و گفت: حمایت از هنرمندان محلی می‌تواند به ارتقا کیفیت نمایش‌ها و جذب مخاطب کمک کند. اتفاقی جالبی که در این سال‌های اخیر افتاده است، این است که در دانشگاه‌ها نوعی تفکر ملی گرایی و نوعی بازگشت به خویشتن هم از حیث اساتید و هم از حیث دانشجوها در حال شکل گیری است. اگر اهل گفتگو باشند و صدای دیگری را بشنوند آن اتفاقی که درست هست و تک بعدی نیست برای ایران عزیز می‌افتد.
نظر شما