زلزله در کمین خراسان شمالی/ واقعه ای که بعد از وقوع علاج نمی شود

به گزارش خبرنگار مهر، نخستین زمین لرزه ای که در شمال خراسان به صورت رسمی ثبت شده مربوط به سال 1268 هجری شمسی یعنی حدود 123 سال پیش است.

"بندگان همايون امروز به دوشان تپه تشريف بردند، من باغچه رفته تمام روز را در آنجا بودم، شب شنبه حادثه عجيبي در خراسان روی داده است؛ زلزله سختي در بجنورد و مشهد آمده است.

در مشهد چندان خرابي نرسانده است، اما دو ثلث بجنورد خراب و متجاوز از 15 هزار نفر تلف شده اند و بلافاصله برف شديدي قريب نيم ذرع باريده است.

ازاين قبيل حوادث وقتي كه در فرنگ روي مي دهد از جانب دولت و ساير مردم از هر قبيل اعانت به سكنه بيچاره آن ناحيه كه طرف صدمه شده است، مي رسد.

فقط آن جا حكم شده كه مويدالدوله سفري به قوچان بكند، حتي روس ها هم داوطلب شده بودند كه از خودشان يك وجه اعانه به قوچان بفرستند؛ ظاهرا قبول نشده است. جمادي الاول سنه 1311 قمري (1268 ه ش )".

جملات بالا 123 سال پیش توسط محمدحسن خان اعتمادالسلطنه؛ وزير انطباعات اواخر دوره ناصري و در زمان وقوع زلزله ای که به گفته وی بر اثر آن 15 هزار نفر در شمال خراسان کشته شده اند، نوشته شده است.

از آن زمان تاکنون زمین لرزه های فراوانی در خراسان شمالی به وقوع پیوسته که تعدادی از آنها به خاطر تلفات زیاد به عنوان خاطراتی ناخوش در یادها مانده اند.

زمین لرزه ای مانند زلزله سال 75 با قدرت 6.7 ریشتر که هنوز نیز یادآور روزهای ناله و شیون است و خانواده هایی که پس از آن زمین لرزه برای ساخت دوباره منازل خود اقدام به دریافت تسهیلات کردند؛ در حال حاضر با وجود گذشت بیش از 15 سال، توانایی پرداخت اقساط تسهیلات بانكی مسكن خود را ندارند و ابوطالب شفقت؛ استاندار پیشین خراسان شمالی در آخرین روزهای حضور در این استان، از سازمان مدیریت بحران خواسته بود تا نسبت به تسویه بدهی آنها اقدام كند.

خراسان شمالی جزء سه استان زلزله خیز کشور است

پدر لرزه نگاری ایران در گفنگو با خبرنگار مهر، می گوید: تمامی روستاهاي خراسان شمالي و شهرهاي داراي بافت فرسوده اين استان در صورت وقوع زلزله ای با قدرت بیش از پنج ریشتر، خسارات زیادی را متحمل خواهند شد.

بهرام عكاشه می افزاید: منطقه‌اي كه امروز به نام خراسان شمالي مشهور است از ميليون‌ها سال پيش تاكنون شاهد زلزله‌هاي بزرگ و كوچك زیادی بوده و در حال حاضر نیز يكي از سه استان پرحادثه در زمينه زلزله در كشور محسوب می شود.
وی اظهار می کند: با این وجود در کشور ما ستادهای بحران کارآمدی برای مقابله با زمین لرزه در استان ها فعال نیست و برنامه ریزی اصولی نیز در این زمینه صورت نگرفته است.

مسئول شبکه لرزه نگاری قوچان وابسته به مرکز لرزه نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نيز در اين زمينه مي گويد: خراسان شمالي از جمله استان‌هاي زلزله خيز كشور به شمار مي آيد و متاسفانه سهم زيادي در مخاطرات زمين لرزه داشته و در طول سال هاي گذشته شاهد زمين لرزه هاي بزرگي بوده است.

عليرضا مهراب مي افزايد: سوابق لرزه خيزي نشانگر اين است كه هر از چند گاهي در خراسان شمالي زمين لرزه ويرانگري روي داده و سبب ويراني بسياري از ساختمان‌ها و همچنين آسيب‌هاي اقتصادي زيادي شده است.

وي تصريح مي كند: براي كاهش خسارات زمين لرزه در خراسان شمالي مي بايست ساخت و ساز در شهرها و روستاها از استانداردهاي لازم برخوردار شوند و معيار مهندسي در آن‌ها رعايت شود تا ساختمان‌ها حداقل در برابر سطح معيني از انرژي زمين لرزه ها پايدار بمانند.

مهراب اضافه مي كند: رعايت حداقل ضوابط در ساخت و ساز بنا در كاهش خسارت يا ريزش كلي بسيار موثر خواهد بود.

كنترل مضاعف مقاومت سازه ها

رئيس سازمان نظام مهندسي ساختمان خراسان شمالي نيز درباره زلزله خيزي خراسان شمالي و لزوم مقاوم سازي ساختمان ها مي گويد: آيين نامه‌هاي متعددي درباره ساختمان سازي و اصول مهندسي مقابله با زلزله تدوين و عرضه شده و از حدود دو سال پيش نيز گروه كنترل مضاعف در قالب تيم كارشناسي در نظام مهندسي استان آغاز به كار كرده است.

علي اكبر رمضاني مي‌افزايد: اعضاي اين گروه به كنترل آزمايش خاك و مصالح و بازديد از روند ساخت و ساز مي‌پردازند و بر مقاوم سازي و رعايت اصول ايمني در ساختمان ها نظارت مي كنند.

70 درصد منازل مسكوني خراسان شمالي در برابر زلزله مقاوم سازي نشده‌اند

مديركل دفتر مديريت بحران استانداري خراسان شمالي نيز مي گويد: تنها 30 درصد منازل مسكوني در اين استان در برابر زلزله مقاوم سازي شده‌اند.

سيد علي ميركريمي در گفتگو با خبرنگار مهر مي افزايد: به رغم آمارهاي متفاوتي كه از سوي دستگاه‌هاي مسئول خراسان شمالي در مورد ميزان مقاوم سازي منازل مسكوني ارائه مي‌شود، از نظر كارشناسان زمين لرزه، تنها حدود 30 درصد منازل مسكوني استان در برابر زلزله طرح مقاوم هستند.

به گفته وي زلزله طرح، به زلزله‌اي گفته مي‌شود كه احتمال وقوع آن و يا زلزله‌هاي بزرگ‌تر از آن، در طول 50 سال عمر مفيد سازه كمتر از 10 درصد باشد.

ميركريمي اظهار مي كند: غالب آمارهاي ارائه شده در مورد مقاوم سازي منازل مسكوني از تعداد وام‌هاي اعطا شده در زمينه مقاوم سازي احصا شده است كه امكان انحراف، مقاوم سازي نامناسب و ... در اين زمينه وجود دارد.

وي اضافه مي كند: البته افزايش خسارات در زمين لرزه ها به عوامل متعددي چون عمق زلزله، نوع زلزله، بزرگي آن، فاصله از مراكز پرازدحام و ... بستگي دارد و بنا به موارد ذكر شده خسارات جاني و مالي متفاوتي خواهد داشت.

اين مسئول تصريح مي كند: در صورت وقوع زمين لرزهايي با شرايط آذربايجان شرقي در مركز خراسان شمالي( زمين لرزه با قدرت 6.3 ريشتري در اهر و ورزقان)، به دليل اينكه بسياري از ساختمان‌ها نوساز بوده و فاكتورهاي مقاوم سازي نيز در آن‌ها تا حدودي رعايت شده است، ميزان خسارت جاني و مالي فاجعه آميز نخواهد بود.

وي مي افزايد: اگر همين زمين لرزه در مناطق روستايي و برخي نقاط شهري استان كه كمتر توسعه يافته‌اند، روي دهد مطمئنا ميزان خسارات و تلفات بسيار بيشتر خواهد شد.

ميركريمي در مورد ساختمان‌هاي دولتي خراسان شمالي نيز مي گويد: 90 درصد ساختمان‌هاي دولتي، يعني آن دسته از اماكني كه از ابتدا به همين منظور احداث شده‌اند، در برابر زلزله طرح مقاوم سازي شده و نسبت به بقيه ساختمان‌هاي موجود امنيت بيشتري دارند.

مديركل دفتر مديريت بحران استانداري خراسان شمالي اظهار مي كند: در هر صورت مديريت بحران استان در حد امكانات موجود، آمادگي كاملي براي مديريت و ساماندهي شرايط پس از وقوع زمين لرزه احتمالي در اين استان را دارد.

احداث مرکز لرزه‌نگاری در خراسان شمالی

مدیر‌کل دفتر مدیریت بحران خراسان شمالی همچنين از احداث نخستین مرکز لرزه‌نگاری در این استان خبر مي دهد.

سیدعلی میرکریمی مي افزايد: پیگیری‌های مناسبي در این زمینه از طرف دفتر مدیریت بحران خراسان شمالی انجام و موافقت‌های مربوط به ساخت مرکز لرزه‌نگاری در این استان نيز گرفته شده است.

ميركريمي با بيان اينكه احداث این مرکز در آینده نزدیک اجرایی خواهد شد، اظهار مي كند: هم‌اکنون سنجش لرزه‌های روی داده در استان توسط مرکز لرزه‌نگاری قوچان انجام می‌شود.

وي تصريح مي كند: بدون شك تكميل و تجهيز شبكه‌هاي لرزه نگاري و ثبت مداوم و پردازش تمام داده‌هاي زمين لرزه و نيز ارايه الگوهاي مناسب در قبل و بعد از زلزله، اعلام گزارش دقيق از وضعيت لرزهاي و توجه به مقاوم سازي ابنيه مي‌تواند از اثرات مخرب زلزله‌ها به ميزان قابل توجهي بكاهد.