به گزارش خبرنگار مهر، شهرستان خوسف در 36 کیلومترى غرب بیرجند در حاشیه کویر قرار گرفته است. شهرستان خوسف از شمال به سرایان، از خاور به بیرجند، از جنوب به نهبندان و از مغرب به شهرستان طبس محدود مى شود.
از نظر تاریخى خوسف از کهن ترین مناطق استان خراسان جنوبی محسوب مى شود. اشعار حکیم نزارى و کتیبه های کال جنگال، سنگ نگاره لاخ مزار و کتیبه هاى پهلوى در درهاى به نام «استاد تنگل» جملگى حکایت از قدمت چند هزار ساله منطقه دارد.
کشف سنگ نگاره ثابت مى کند که گذرگاه اصلى خراسان و قهستان به سوى کرمان و جنوب ایران از درون درههاى جنوب شرقى بیرجند به ویژه«دره اِستاد» بوده و کوه باغران و روستاهاى نوفرست، کوچ، کاهین و چنشت برکناره این دره قرار گرفته بودند.
مسجد جامع خوسف
مسجد جامع خوسف به عنوان یکی از بارزترین آثار تاریخی موجود در بافت تاریخی این شهر در حاشیه خیابان اصلی شهر و در جبهه جنوبی آن قرار دارد.
این بنا دارای دو ورودی است که یکی در ضلع شمال شرقی و دیگری در ضلع شمال غربی واقع شده است. مهمترین عناصر معماری بنا شامل ورودی‌ها، صحن، شبستان تابستانی، شبستان‌های ملاعلی اکبر، شبستان عبدالخالق و قسمت‌های نوساز مسجد می باشد.
جبهه شمال شرقی بنا که ورودی اصلی بنا در آن قرار دارد به طور کامل در سال 1405 ه. ق بازسازی شده است و از لحاظ تاریخی ارزشی ندارد اما شبستان‌های جبهه جنوب غربی بنا یعنی شبستان تابستانی و شبستان‌های ملاعلی اکبر و عبدالخالق بخش‌های تاریخی بنا به حساب می آیند.
شبستان‌ها دارای ستون‌های قطور چهار ضلعی است که پوشش آنها به صورت گنبدهای چهار ترک و به کمک طاق‌های جناغی بر روی ستونها استوار شده است.
آرامگاه ابن حسام خوسفی
آرامگاه شاعر برجسته ابن حسام با فرم کلی هشت ضلعی با گنبدی شبیه کلاه فرنگی که در اصل نورگیر مقبره محسوب می گردد احداث شده است.
مسیر دسترسی به آرامگاه در پای تپه از طریق یک رشته پلکان صورت می گیرد که بازدید کننده را به کناره مقبره هدایت می نماید.
فضای ورودی آرامگاه دارای پلکان است که در نمای جنوبی ساختمان قرار گرفته است و به لحاظ فرم مانند پیش طاقی است که سقف آن دارای فرم قوسی شکل به صورت سه بخشی کند است.
در نمای خارجی مقبره در سه طرف، نورگیر یا پنجره کار گذاشته شده است که نور فضای داخلی بنا را بوجود آورده است که فرم کلی بنا از این طاقنماها که بصورت پیش طاق‌های عریض و تقریبا عمیق ساخته شده‌اند نشات می گیرد.
سنگ نگاره کال جنگال
مجموعه سنگ نگاره‌های کال جنگال در طول دره‌ای به همین نام در رشته کوه باقران، در فاصله 35 کیلومتری جنوب غرب بیرجند در نزدیکی روستای زمان‌آباد از توابع بخش مرکزی بیرجند قرار دارد.
این سنگ نگاره‌ها شامل یازده کتیبه و دو تصویر بوده که هم اکنون تنها هفت مورد از کتیبه ها باقی مانده است. تصاویر و کتیبه‌ها به صورت پراکنده بر روی صخره‌ها هک شده‌اند بعضی کتیبه ها تنها شامل یک سطر و بعضی از چند سطر تشکیل شده‌اند.
در این مجموعه، دو سنگ نگاره (نگارکند) وجود دارد که یکی نیم تنه یک مرد و دیگری صحنه جدال یک مرد با شیر را نشان می دهد. با توجه به نحوه آرایش صورت، موها و نوع لباس می توان گفت مجموعه کتیبه ها و نگارکندهای کال جنگال متعلق به دوره اشکانی است.
منطقه آرک وگرنگ
منطقه آرک و گرنگ در 52 کیلومتری غرب بیرجند و ١٧ کیلومتری شمال شهر خوسف واقع شده است. این منطقه با وسعت30 هزار هکتار و دارای آب و هوای گرم و خشک است و در نواحی آب و هوای معتدل تری برخوردار است.
کوهستانی بودن منطقه، منابع آب نسبتاً فراوان، دره ها وچشم اندازهای زیبا همراه با پوشش گیاهی از تنک تا متراکم از منابع با ارزش این منطقه محسوب می شوند.
نیزار خور
نیزار خور در۱۰۰ کیلومتری بیرجند و ۳۵ کیلومتری روستای خور واقع شده است. دارای رودخانه ای است با وسعت پنج هکتار دارای پوشش گیاهی دائمی گز بوده همراه با آب شور و عمق متوسط ۲۵ سانتیمتر و زیستگاه مناسبی جهت زمستان گذرانی پرندگان مهاجر و منبع تامین علوفه و آب برای دامداران محلی است.
نیزار دارای نمای زیبایی است که چشم هر بیننده ای را در دل کویر به خود جلب می کند.
روستای خور
بافت تاریخی روستای خور متاثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است.
خانه های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اطاق های دور تا دور حیاط، هشتی ها و دهلیزها، دیوارهای قطور، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگی های معماری خانه های روستای خور است، که مطابق با اقلیم منطقه به وجود آمده است.
تراکم خانه ها و کوچه های پرپیچ وخم و همچنین بادگیرها از شاخص های عمده روستایی خور بوده که برای مقابله با اوضاع اقلیمی منطقه به وجود آمده است در بافت خور بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی وجود دارد که اکثرا متعلق به دوره صفویه است.
.........................
گزارش : فاطمه زیراچی
نظر شما