میزان آسیب اجتماعی در جمعیت دانشجویی کمتر از غیردانشجو است

به گزارش خبرگزاری مهر، پنجمین نشست هفته پژوهش مؤسسه با سازمان امور دانشجویان وزارت عتف با عنوان «مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی» برگزار شد.

در این نشست، آمنه صدیقیان بیدگلی نتایج هفت طرح پژوهشی که طی سال‌های ۹۵ تاکنون در زمینه مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی اجرا کرده و مشارکت داشته را ارائه داد.

وی گفت: در گام اول این تحقیقات، مرور نظام‌مندی بر روی تمام پژوهش‌های موجود در این حوزه اعم از پایان‌نامه، مقاله، طرح پژوهشی، گزارش و … ارائه دادم. با بررسی این مقالات و تحقیقات که بالغ بر ۳۵۹ مؤلفه بود، موضوعات قابل مطالعه در حوزه‌هایی که ضعف کمی و کیفی داریم شناسایی شد.

وی خاطرنشان کرد: در پایان گام اول، زمینه‌هایی از مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی شامل رفتارهای پرخطر، انحرافات جنسی، رسانه‌ای و آموزشی، مهاجرت دانشجویی، قانون گریزی، خشونت و وندالیسم، افکار متمایل به خودکشی، ارتکاب جرم، اخلاق اجتماعی، رضایت از زندگی و نابرابری اجتماعی شناسایی شد.

و افزود: حاصل این گام در سال ۹۶ در قالب کتابی با عنوان «مرور نظام مند مسائل زندگی دانشجویی» توسط انتشارات مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شد که اگر محققی بخواهد در این حوزه کار کند با تهیه این کتاب از بسیاری از منابع دیگر بی‌نیاز می‌شود.

صدیقیان تصریح کرد: در مرحله بعد، پیمایشی در سطح ‌دانشگاه‌های تهران انجام شد و طی آن با بررسی ۴۰۰ دانشجو، متغیرهای مؤثر بر مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی را بررسی کردیم. گام بعدی هم مرور نظام‌مندی بر تحقیقات انجام شده در زمینه این متغیرها، روی جمعیت غیر دانشجویی بود که نشان داد برخلاف ادعاهایی که گاه مطرح می‌شود میزان انحراف‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جمعیت دانشجویی کمتر از جمعیت غیردانشجو است که با توجه به جوانی و روحیات خاص این سن، یافته قابل توجهی است.

عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی خاطرنشان کرد: در گام بعدی تحقیقات، تجربیات جهانی در حوزه مسائل اجتماعی زندگی دانشجویان را بررسی کردیم.

صدیقیان در خصوص یافته‌های تحقیقات انجام شده خاطرنشان کرد: بررسی متغیرهای مختلف مؤثر بر آسیب‌ها و مسائل زندگی اجتماعی دانشجویی نشان داد که بین جنسیت، سن، تأهل، تمایلات مذهبی، وضعیت اشتغال و مقطع تحصیلی دانشجو با رفتارهای پرخطر رابطه معنادار وجود دارد. مثلاً میل به قانون‌گریزی با افزایش سن کاهش می‌یابد یا بین امید به آینده و اخلاق شهروندی رابطه مستقیم وجود دارد.

وی با بیان این که امید به آینده، دینداری، پیوند اجتماعی و احساس عدالت اجتماعی با رفتارهای پرخطر رابطه معکوس دارد، اظهار داشت: همه این متغیرها خصوصاً پیوند اجتماعی در تمام بررسی‌ها خود را نشان می‌دهد و در تمام دانشگاه‌های جهان که نتایج کارهایشان را بررسی کردم به پیوند اجتماعی اهمیت خاصی می‌دادند. این یافته‌های تحقیقاتی به ما کمک می‌کند که برنامه‌های مؤثرتری برای کاهش انحرافات اجتماعی و ناامنی‌های زندگی اجتماعی دانشجویان طراحی کنیم.

این پژوهشگر تصریح کرد: مطالعه ۲۵ طرح خارجی با هدف آشنایی با تجارب دیگر کشورها در زمینه مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی در دانشجویان دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی نشان داد، عمده تمرکز برنامه‌ریزان بر مقابله با مصرف مواد مخدر، الکل و حتی سیگار است که نشان می‌دهد تا چه حد به کاهش- و به اصطلاح، منطقی کردن – مصرف الکل تأکید دارند.

وی با اشاره به این که در دانشگاه‌های دنیا عمدتاً بر پیشگیری از بروز مسائل تأکید می‌شود نه این که منتظر بروز مشکلی باشند که بعداً به فکر رفع آن بیافتند.

وی درباره تدابیر پیشگیرانه‌ای که در دانشگاه‌های دنیا در نظر گرفته شده، اظهار داشت: گام اول در این زمینه، بحث مراقبه یا نظاره گری اجتماعی از مبادی رسمی و غیررسمی است و تلاش می‌شود از طریق مراجع رسمی مثل انتظامات و حراست یا توسط خود دانشجویان بر دانشجویان دیگر، نظارت و مراقبت مؤثری باشد.

این پژوهشگر ادامه داد: این بعد مراقبتی به حدی قوی است که حتی در بسیاری از دانشگاه‌ها، دانشجویان می‌توانند حین تردد در محل‌های پرخطر یا خلوت از دیگر دانشجویان به عنوان محافظ و همراه استفاده کنند. علاوه‌بر این در کنار نظارت‌های رسمی توسط حراست و انتظامات که مدام محل‌های مختلف را بررسی می‌کند گشت‌های شهروندی هم وجود دارند که به شناسایی فعالیت‌های مشکوک کمک می‌کنند و ما هم می‌توانیم چنین گشت‌هایی در بخش دانشجویی فعال کنیم.

صدیقیان خاطرنشان کرد: راهکار دیگری که در این دانشگاه‌ها مورد تأکید است، «اجتناب» یعنی ابتکارهای فردی است که باعث خودداری فرد از قرار گرفتن در شرایط آسیب زا می‌شود. موضوع بعدی، اطلاع‌رسانی به گروه‌های مرجع معتبر به ویژه پلیس در موارد آسیب‌زا است.

وی افزود: گام بعدی در پیشگیری از مخاطرات و مشکلاتی که دانشجویان را تهدید می‌کند، امنیت فناورانه است. دانشگاه‌ها از طریق امکانات فناورانه مکانیسم‌هایی را برای کمک به امنیت تدارک می‌بینند. مثل استفاده از ردیاب‌های موبایل یا نصب دوربین‌های مراقبتی و سیستم‌های روشنایی در مناطق تاریک یا خلوت.

وی، بخش دیگری از اقدامات پیشگیرانه دانشگاه‌های دنیا را تقویت امنیت فردی دانشجویان با آموزش مهارت‌های دفاع شخصی خصوصاً به دختران و آموزش مهارت‌های کاهش آسیب مثلاً پرهیز از حمل پول زیاد یا رفتارهای دیگری که باعث جلب توجه و تحریک سارقان می‌شود، عنوان کرد.

وی گفت: تقویت ایمنی در طراحی‌های محیطی مثل کنترل اندازه شمشادها یا تأمین روشنایی محیط از دیگر اقداماتی است که برای پیشگیری از مخاطرات انجام می‌شود. با این حال بیشترین تأکید بر پیوند اجتماعی، یادگیری اجتماعی و طیفی از مهارت‌ها و تدابیر فرد محور و محیط محور و در بیشتر موارد آگاهی بخشی به خود دانشجو است. اساس برنامه‌های پیشگیرانه بر این اصل استوار است که هر چه دانشجو آگاه‌تر باشد کمتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد.

عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ادامه به تعدادی از برنامه‌های پیشگیری از مواد مخدر، الکل و سیگار در دانشگاه‌های خارج از کشور اشاره کرد و گفت: از آنجا که سیگار، گام اول برای اعتیاد به سایر مواد است تأکید زیادی بر پیشگیری از اعتیاد به سیگار وجود دارد. برخلاف اینکه فکر می‌کنیم در کشورهای دیگر تلاش دارند به دیگران تذکر ندهند و دخالتی در زندگی دانشجویان نکنند ولی واقعیت این است که افرادی را دارند که دانشجویان مصرف‌کننده سیگار را به مراکز مشاوره‌ای و ترک ارجاع می‌دهند و کارت پستال‌هایی که زندگی سالم و بدون دود را تبلیغ می‌کنند توزیع می‌کنند.

وی، تقویت پیوندهای اجتماعی، مراقبت و نظارت اجتماعی و کمک گرفتن از دوستان، آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی به دانشجویان – به نحوی که خودشان در کاهش مسائل و ناهنجاری‌ها به کمک هم بروند، اعمال مداخلات رسمی، توجه به پیش شرط‌های کنشی و تغییرات محیطی را از جمله راهکارهایی دانست که با بررسی تجربیات دانشگاه‌های خارجی در زمینه پیشگیری از آسیب‌های زندگی دانشجویی شناسایی کرده است.

صدیقیان در پایان با هشدار نسبت به مدیکالیزه شدن تحقیقات حوزه ناهنجاری‌های اجتماعی – رویکرد معطوف به روان‌شناسی و پزشکی و جنبه‌های فردی در مواجهه با مسائل اجتماعی- گفت: در زمینه مسائل و ناهنجاری‌های اجتماعی نباید از مطالعات اجتماعی و فرهنگی غافل شد.