اما و اگرهای جهانی شدن "فلک الافلاک"/ شاهکار معماری دنیا در فهرست موقت خاک می خورد

به گزارش خبرنگار مهر، قلعه باستانی فلک الافلاک یکی از شاخص ترین آثار تایخی ایران است، بنای عظیم آجری که مربوط به دوره ساسانی بوده و همچنان استوار بر روی تپه ای باستانی در مرکز شهر خرم آباد میزبان دوستداران میراث فرهنگی این مرز و بوم است.

طی سالهای گذشته همواره موضوع ثبت جهانی فلک الافلاک به عنوان شاهکار معماری جهان مطرح بوده است تا این اثر تاریخی در فهرست موقت ثبت جهانی قرار گیرد ولی به رغم گذشت سالها با فراهم نشدن زمینه ثبت جهانی، فلک الافلاک در فهرست موقت خاک می خورد.

تغییر کاربری بنای تاریخی قلعه فلک الافلاک

به نظر می رسد موارد مختلفی در عدم ثبت جهانی قلعه تاریخی فلک الافلاک موثر باشد، عواملی که شاید تنها بخشی از آن به عدم آزادسازی حریم این بنای تاریخ بازگردد و عوامل دیگری نیز وجود دارد که می تواند روند ثبت جهانی این اثر تاریخی را تحت تاثیر قرار دهد.

بخش عمده ای از حریم بنای باستانی فلک الافلاک طی سالهای گذشته آزادسازی شده است ولی متاسفانه بعد از آزادسازی، ساماندهی این حریم از سوی متولیان امر مورد غفلت قرار گرفته تا تبدیل حریم این بنای تاریخی به یک سایت گردشگری مغفول واقع شود.

از سوی دیگر طرح استحکام بخشی و لرزه خیزی قلعه تاریخی فلک الافلاک به مدت نزدیک به سه سال است که به دلایل مختلفی مسکوت مانده و امروز شاهد مشکلاتی در این بنای تاریخی هستیم.

نم زدگی دیواره های قلعه باستانی قلعه فلک الافلاک، گلسنگ هایی که روی دیواره دیده می شود، احداث راه پله هایی بدون توجه به همخوانی با این بنای تاریخی، وجود موزه های مردم شناسی و باستان شناسی در داخل این بنای منحصر به فرد و آسیب های ناشی از این کار و .... همه و همه مشکلاتی است که این بنای تاریخی با آن دست در گریبان است، موضوعی که در نخستین اظهار نظر مدیر کل جدید میراث فرهنگی لرستان مورد اشاره قرار گرفت.

مهاجری نژاد که در مراسم معارفه خود سخن می گفت با انتقاد از تغییر کاربری بنای تاریخی قلعه فلک الافلاک گفت: در حال حاضر بنای تاریخی فلک الافلاک در میان دو موزه مردم شناسی و باستان شناسی محصور شده است و متاسفانه کاربری این بنای تاریخی را گرفته ایم و این حق مردم و گذشته این دیار نیست.

توقف طرح استحکام بخشی فلک الافلاک از سال 90

در این راستا مسئولان امر برای ساماندهی وضعیت موجود به فکر چاره افتادند ولی به نظر می رسد با توجه به مشکلات بین بخشی در این زمینه همچنان شاهد کندی روند ساماندهی بنای تاریخی فلک الافلاک هستیم تا مدیر جدید پایگاه قلعه تاریخی فلک الافلاک از برنامه های در دستور کار برای ساماندهی این بنای تاریخی خبر دهد.

احمد نصرالهی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد وضعیت طرح استحکام بخشی به قلعه تاریخی فلک الافلاک اظهار داشت: چند سال پیش مطالعاتی در این زمینه انجام شد ولی چون هزینه اجرای این طرح زیاد بوده متاسفانه بخشی از آن اجرا شده است.

وی با بیان اینکه طرح استحکام بخشی داخل قلعه تاریخی فلک الافلاک اجرا شده است ادامه داد: همچنین کار استحکام بخشی یک قاچ از دایره قلعه فلک الافلاک در ضلع غربی نیز صورت گرفته است.

نصرالهی با بیان اینکه استحکام بخشی صورت گرفته در این بنا یک کار متداول و نه بهترین کار بوده است افزود: می شد طرح استحکام بخشی مناسب تری برای قلعه تاریخی فلک الافلاک در نظر گرفت.

مدیر پایگاه قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد با بیان اینکه این طرح به طور نیمه تمام متوقف شده است یادآور شد: طرح استحکام بخشی قلعه تاریخی فلک الافلاک در سال 90 متوقف شده است.

بازبینی طرح استحکام بخشی قلعه فلک الافلاک

نصرالهی با بیان اینکه امسال بازبینی این طرح با همکاری دفتر حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی در دستور کار قرار گرفته است عنوان کرد: به دنبال این هستیم که این طرح در شورای فنی سازمان تعیین تکلیف شود.

وی ادامه داد: در جلسه آینده شورای فنی که اواخر مهرماه در دفتر حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی برگزار می شود تصمیم می گیریم که طرح موجود را ادامه دهیم یا اینکه این طرح را بهینه کرده و ادامه کار را پی بگیریم.

نصرالهی با بیان اینکه دلیل توقف طرح استحکام بخشی قلعه فلک الافلاک تنها بحث کمبود اعتبار نبوده است یادآور شد: شرایط کار کردن در بناهای تاریخی سخت است چرا که فلک الافلاک بر روی یک تپه تاریخی احداث شده و حفاری در تپه های باستانی و کوه کنی در سایت های تاریخی ممنوع است و ما به این لحاظ محدودیت داریم.

مدیر پایگاه قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد با بیان اینکه حتی با وجود اعتبار هم محدودیت هایی برای انجام کار استحکام بخشی در قلعه فلک الافلاک داریم یادآور شد: امیدواریم در شورای فنی با اتخاذ بهترین راهبرد به نتیجه برسیم چرا که اعتقاد داریم وجود اعتبار به تنهایی مشکل را در بناهای تاریخی حل نمی کند.

نصرالهی با بیان اینکه اسناد و مدارک لازم از روند اجرای طرح را از طریق مشاور و پیمانکار جمع آوری کرده ایم ادامه داد: امیدواریم در جلسه اواخر مهرماه در تهران به نتیجه لازم برسیم.

نم زدگی دیواره های قلعه فلک الافلاک و مشکل گلسنگ ها

وی همچنین در مورد نم زدگی دیواره های قلعه فلک الافلاک نیز به مهر گفت: یک بخشی از نم زدگی مربوط به پشت قلعه است که این موضوع به وجود سرویس بهداشتی تعبیه شده در فضای قلعه برمی گردد.

نصرالهی ادامه داد: پیش از این به خاطر آزاد نبودن حریم بنای تاریخی فلک الافلاک یک سرویس بهداشتی در داخل مجموعه برای بازدید کننده ها در بالای قلعه در نظر گرفته شده است که این موضوع موجب نم زدگی پشت قلعه شده است.

مدیر پایگاه قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد افزود: در این راستا اولین کاری که انجام می دهیم این است که این سرویس بهداشتی را جابجا می کنیم و مکانی برای احداث سرویس بهداشتی در پایین قلعه داریم در نظر می گیریم.

نصرالهی ادامه داد: پس از احداث سرویس بهداشتی جدید سرویس قدیمی را تعطیل کرده و نسبت به باز کردن آن محدوده و خشک کردن آن اقدام خواهیم کرد.

وی به نم زدگی ضلع شمالی و شرقی قلعه تاریخی فلک الافلاک نیز اشاره کرد و بیان داشت: در همه بناهای تاریخی نیز چنین مشکلی وجود دارد و آن هم به دلیل آفتاب گیر نبودن این بخش از قلعه است.

نصرالهی با بیان اینکه ضلع جنوبی و غربی قلعه فلک الافلاک آفتابگر بوده و همیشه خشک است عنوان کرد: ولی در ضلع شمالی و شرقی به دلیل آفتاب گیر نبودن به طور معمول رطوبت بیشتر از سایر بخشهای سازه است.

فضای سبز کاشته شده در قلعه فلک الافلاک متناسب با این محل نیست

وی همچنین با بیان اینکه فضای سبز کاشته شده در قلعه فلک الافلاک متناسب با این محل نیست افزود: در این راستا برنامه داریم که گیاهان بومی در این محل کاشته شوند تا آب کمتری نیاز داشته باشند.

مدیر پایگاه قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد به مشکل گلسنگ ها در دیواره قلعه نیز اشاره کرد و افزود: برنامه داریم که آرام آرام گلسنگ ها را نیز بتوانیم پاکسازی کنیم که با انجام این کارها فکر می کنیم مشکل نم زدگی رفع شود.

وی با بیان اینکه با نگاه ویژه سازمان میراث فرهنگی به قلعه فلک الافلاک، این بنای تاریخی در لیست موقت ثبت جهانی قرار دارد یادآور شد: البته ثبت جهانی فلک الافلاک تنها بر عهده میراث فرهنگی نیست و این سازمان فقط مدیریت می کند و راه را نشان می دهد.

ثبت جهانی فلک الافلاک یک همکاری فرا میراثی می خواهد

نصرالهی با بیان اینکه ثبت جهانی فلک الافلاک یک همکاری فرا میراثی بین همه ادارات و دستگاههای مرتبط در استان می خواهد یادآور شد: باید مردم بخواهند تا ادارات در این مسیر همدل شده و میراث فرهنگی هم راهبرد خود را ارائه دهد.

مدیر پایگاه قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد یادآور شد: در این راستا برنامه ریزی کرده ایم که در سال 95 یا 96 فلک الافلاک را به ثبت جهانی برسانیم که این موضوع مهم ترین هدف ما در قالب یک برنامه سه ساله است که امیدواریم به نتیجه برسد.

بنابر این گزارش قلعه فلک الافلاک بر بلندای تپه ای باستانی و طبیعی در مرکز شهر خرم آباد واقع شده و دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شکل بوده است.

زیبایی و معماری شگفت انگیز قلعه فلک الافلاک موجب شده که این قلعه تاریخی و باستانی لرستان از سوی بسیاری از کارشناسان به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی و معماری دنیا لقب گیرد.

از زمان برپایی بنادر عهد ساسانی تا دوره های متاخر الحاقاتی به آن اضافه شده است (به خصوص در دوره صفوی و قاجار) و این اثر همان دژمعروف شاپورخواست است که در تاریخ ذکر شده است.

این بنای کم نظیر مربوط به دوره ساسانی است و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

.....................

گزارش: زهرا حسینی