کتاب‌هایی جایزه می‌برند که مخاطب چندانی ندارند

منصور جام‌شیر، مدیر انتشارات نگارینه در گفتگو با خبرنگار مهر، به سابقه‌ای از صدور مجوزها در وزارت ارشاد اشاره و بیان کرد: اگر به تاریخچه صدور مجوزهای ارشاد نگاه کنیم، درمی‌یابیم که سال‌ها بدون حمایت از تالیف، جلوی ترجمه و انتشار کتاب‌های به اصطلاح کارتونی گرفته شد؛ بعد از چند سال، متولیان وزارت ارشاد به این نتیجه رسیدند که چنین کاری جایز نیست و امتیاز ترجمه و انتشار این‌گونه کتاب‌ها را به بعضی ناشران دادند تا با این کار آمار کتاب‌‎های تالیفی را بالا ببرند؛ بی توجه به این نکته که کتاب‌های بازاری نمی‌توانند در رشد فرهنگ کتاب و کتابخوانی تاثیر بگذارند.

او یکی از دلایل گرایش به ترجمه را سود مالی ناشران دانست و افزود: این روزها، اقتصاد ادبیات کودک و نوجوان، شرایط بسیار بد و سختی را پشت سر می‌گذارد. در کشورهای پیشرفته، گردش مالی کتاب به گونه‌ای است که هم ناشر، هم نویسنده و هم تصویرگر منتفع می‌شوند، اما در ایران، وضعیت نشر بسیار وخیم است و ترجمه، بازده اقتصادی بیشتر و بهتری دارد؛ چرا که ما قانون جهانی کپی‌رایت را هم نپذیرفته‌ایم و تنها حق و حقوقی به مترجم می‌دهیم و کتاب را منتشر و راهی بازار نشر می‌کنیم. بگذریم از اینکه خود بچه‌ها هم به‌خاطر شهرنشینی و ارتباط با دنیا از طریق ماهواره و اینترنت از ترجمه بیش از تالیف استقبال می‌کنند.

جامشیر با اشاره به اینکه منتقد ادبیات کودک و نوجوان باید جامعه مخاطبان خود را بشناسد و با ذهن و زبان آنها آشنا باشد، گفت: طبق آمار یک مرکز تحقیقاتی، دایره واژگان بچه‌های زیر دبستان در تهران و شهرهای بزرگ چون شیراز به 88 و در روستاها به 20 کلمه می‌رسد؛ این آمار نشان می‌دهد که بچه‌های ما کتاب نمی‌خوانند و نویسندگان و شاعران نمی‌توانند نسبت به جامعه مخاطبان خود بی‌تفاوت باشند و تفاوت‌ها را درنظر نگیرند؛ حتی منتقدان هم باید به این نکات توجه کنند.

او گفته‌های خود را با این پرسش ادامه داد که چرا کتاب‌هایی که برنده جایزه می‌شوند معمولا فروش خوبی ندارند؟ به این خاطر که منتقدان و داوران، ایده‌آل‌هایی را در نظر گرفته‌ و جایزه داده‌اند، بی آن‌که به مخاطب فکر کنند. در صورتی‌که نمی‌توان به راحتی از کنار مخاطب و آنچه دلخواه دو نیاز اوست گذشت و منتقدان ما خواننده را حذف می‌کنند.

به گفته جام شیر، نشریاتی که به نقد ادبیات کودک می‌پردازند، این‌گونه از ادبیات را برای پدیدآورندگان معرفی می‌کنند. این نقدها نه با مخاطبان اصلی که کودکان و نوجوانان هستند، ارتباط برقرار می‌کند نه با پدر و مادرها و مربیان. بنابراین این نقدها هیچ شناختی به مخاطب نمی‌دهد که چه کتابی را برچه اساس انتخاب کند.